Aan de andere kant van het zand

Die vraag

Voor altijd kwart voor vijf

Dit is niet mijn huis

De brieven

Oefeningen in eenzaamheid

Nog heel even

Zeven verhalen over het eenzame leven van Steven

Voor tante Cil



Wanneer hij uit de club komt stinkt zijn pak naar bier en pis en weet hij dat hij naar tante Cil moet. Zij zal vast weten hoe je pisgeur uit een pak kunt krijgen, hoe je kunt voorkomen op plekken te belanden waar je eigenlijk niet wilt zijn, hoe je de onzichtbare restanten van een ongeslaagde biercantus van je af kunt spoelen.



Hij had zich bij de studievereniging ingeschreven omdat ze tegen hem hadden gezegd dat hij de inschrijfkosten er alleen al uit zou halen met de korting die hij ermee op studieboeken zou krijgen, maar nu vonden zijn studiegenoten het na drie jaar toch tijd dat hij naar een activiteit zou komen. Een keuze had hij niet echt: op een vrijdagmiddag besloot men na het college over moderne literatuur collectief (althans, als je Steven niet meerekent) dat hij mee zou gaan. Wellicht dat de bespreking van Ik, Jan Cremer iets rebels in hen had opgewekt. Ze sleurden hem die avond nog net niet aan zijn kraag mee de club in.



Een biercantus is echter niets voor Steven, blijkt nu toch. Te veel mensen, te veel bier. Na een tijdje had hij al door dat iedereen zo zat was dat hij gewoon net kon doen alsof hij dronk en vervolgens een uur volhield met een biertje. Dat zorgde er echter niet voor dat hij ongehavend de avond door kon komen: mensen die zich met meters bier langs hem probeerden te wurmen, morsten het over hem heen en één iemand leek het een leuk idee om in het toilet tegen zijn been aan te pissen, als een hond tegen een boom. De studenten die hem hadden meegesleurd gingen in de menigte op en waren nergens meer te vinden, Steven vroeg zich af of er in deze club iemand anders was die op dat moment hetzelfde voelde als hij. Hoewel dat bijna wel zo moest zijn, kon hij het zich bij het zien van al die dansende en drinkende mensen niet voorstellen.



De pis op de broek was de druppel. Figuurlijk, natuurlijk. Hij deed nog een halve poging om met toiletpapier de schade te beperken, maar toen de doordringende pisgeur niet verminderde besloot hij rechtsomkeert te maken en de club te verlaten. Zijn studiegenoten zouden hem niet missen, dus hij zei ze dan ook geen gedag.



En nu staat hij daar als een natgeregende puppy naar de stoep te staren. In zijn hoofd loopt hij naar huis en komt hij binnen, ziet hij hoe sommigen van zijn studiegenoten niet thuis zijn omdat ze zichzelf ergens bezatten, hoe sommigen wel thuis zullen zijn en hem bestoken met vragen waar hij eigenlijk geen zin in heeft. Daarom besluit hij niet naar huis te gaan, maar naar de andere kant van de stad te strompelen, naar tante Cil, waar hij zeker weet dat hij niet onder wordt gepist en alleen maar vragen krijgt waar niet eens per se een antwoord op gegeven hoeft te worden, maar waarop hij dat altijd wel met liefde doet.



*



‘Och, jochie toch. Je ziet eruit als een verzopen poes.’ Haar rokerige stem kraakt door de pub wanneer hij binnenkomt, hij scheurt bijna net zoveel als haar oude en verrimpelde huid. ‘Zet je spullen lekker achter, kind,’ zegt ze, terwijl hij al onderweg is naar het magazijn. Het is een van de dingen die ze altijd zegt, ongeacht de situatie. Net zoals ze ook altijd vijf keer vraagt of hij echt niet nog een bitterbal wil nu ze nog warm zijn, een verzoek dat hij dan iedere keer geduldig glimlachend afwijst, alsof het de eerste keer is. Ze noemt hem uitsluitend ‘jochie’ en ‘kind’. Steven weet niet eens of ze wel zijn echte naam kent, maar dat maakt hem niet zoveel uit. Ze is niet vergeetachtig, als het goed is. Geen Alzheimer. Ze heeft het zelf maar amper door, haar standaard opmerkingen en vragen zijn natuurwetten geworden waar de kroeg, de wereld niet zonder kunnen.



Een andere natuurwet: de klok staat er standaard op kwart voor vijf. Steven heeft tante Cil er ooit naar gevraagd, maar ze &nbsp;had er geen bijzondere verklaring voor. Ze zei dat de klok gewoon ooit is gestopt met tikken, dat ze geen zin had om hem op te winden en hem toen dus simpelweg maar zo heeft laten staan. Een week later kocht Steven een fluthorloge van de markt voor een tientje, haalde de batterijen eruit en zette hem op kwart voor vijf. Hij deed hem om zijn pols en in de twee jaren die volgden is het aantal keer dat hij hem af heeft gedaan op één hand te tellen.



‘Wat heb je in godsnaam gedaan, kind, dat je er zo uitziet?’ vraagt ze als Steven terugkomt uit het magazijn. Voordat hij kan antwoorden staat er al een glaasje cola voor zijn neus – speciaal voor hem heeft ze Pepsi, de rest krijgt Coca Cola – en is ze aan het ratelen zoals ze dat altijd heeft gedaan, al vanaf de dag dat Steven hier binnenstapte om te schuilen voor de regen. Ze vult zijn hoofd met observaties, vragen en ongevraagde levensadviezen zoals alleen tante Cil dat kan, aan één stuk door. Ze vraagt hem naar de laatste verhalen die hij heeft geschreven (hier is Steven altijd blij dat ze niet op zijn antwoord wacht en hij haar niet hoeft te vertellen dat hij eigenlijk al een tijdje geleden is gestopt met schrijven) en ze vraagt of hij al een boekcontract heeft. Ze vraagt hem hoe het gaat met zijn studie en of hij met Nederlandse taal en cultuur als studiekeuze dan ook docent wil worden. Ze vraagt hem hoe het staat met zijn liefdes, wanneer hij nou eindelijk eens zijn vriendinnetje naar de bar meeneemt, het vriendinnetje dat hij overigens niet heeft en ook nooit heeft gehad. Ze zegt dat hij dunner is geworden, dat hij meer moet eten en vraagt of hij nog een bitterbal wil, nu ze nog warm zijn. Ze zegt hem dat hij nooit moet veranderen, wat anderen ook tegen hem zeggen, en dat tante Cil altijd tante Cil zal blijven. Ze zegt hem dat hij nooit voor het geld moet gaan, altijd voor de liefde. Dat hij moet blijven lachen en eens moet dansen in de regen. Ze vraagt hem of hij haar pakje sigaretten heeft gezien. Geeft hem een smakkerd als hij hem heeft gevonden. Op de mond, want waarom ook niet.



Ze zegt hem dat ze hem iets moet vertellen. Ze zucht en zegt: ‘Ik heb kanker, Steven. Terminale kanker. Over zes maanden ben ik dood.’ Drie zinnen, kogels die kraters van diameters groter dan zijn lichaam achterlaten in zijn maag.



Steven knikt. Voelt een hand in de zijne schuiven, een drijvend eiland dat eindelijk zijn weg terug naar zijn continent heeft gevonden. Omdat hij niet durft te kijken of ze huilt en niet wil dat ze ziet dat ook hij tranen in zijn ogen heeft, kijkt hij naar het versplinterde hout van de bar. Zo blijven ze een tijdje zitten, net zolang tot de klok nog steeds op kwart voor vijf staat en alle andere tijden hun waarde hebben verloren.



‘Het wordt laat,’ zegt Cil.



‘Het is pas kwart voor vijf,’ antwoordt Steven.



Cil snottert een lachje en haalt haar neus op. ‘Ja. Tijd om hier eens langzaam af te sluiten.’ Ze geeft nog een zacht kneepje in zijn handen en haalt dan die van haar terug. Misschien is ze bang dat ze hem nooit meer los zal laten als ze hem een knuffel geeft, al zou Steven dat geen probleem hebben gevonden. 



Steven drinkt zijn cola op en pakt zijn spullen, fluistert voor de zekerheid alvast gedag tegen het magazijn. Als hij terugkomt is Cil verdwenen en staat hij alleen in de bar. Hij wacht een tijdje, maar wanneer Cil na een kwartier nog steeds niet terug is snapt hij dat het tijd is om te gaan. Hij laat de bel boven de deur rinkelen, stapt naar buiten de donkerte in. Hij richt zijn blik op de grond en kijkt niet meer op, laat tranen achter als kruimels om zijn weg ooit nog terug te vinden. Zo strompelt Steven langzaam terug naar huis en denkt hij alleen maar: ze wist mijn naam dus toch.

Voor tante Cil Wanneer hij uit de club komt stinkt zijn pak naar bier en pis en weet hij dat hij naar tante Cil moet....

LizzyDizzy en de appels

De kudde

Drakenwachters

Een sierkussentje

De dertigersmaag

De Kip

De rotte vis die niemand ruikt

Zeven verhalen door zeven schrijvers over één festival

Er mag niet op de draak geklommen worden. Teo houdt zes festivalgangers in de gaten die zich bij een van de achterpoten hebben verzameld. Twee van hen laten zich zakken op de klauw. De afzonderlijke tenen vormen drie ideale zitplekken. Het zitten op de poten wordt gedoogd. Ook wanneer festivalgangers plaatsnemen op het uiteinde van de staart laat Teo ze zitten. Een collega probeerde de eerste dag de draak nog volledig vrij van mensen te houden en raakte verzeild in oeverloze discussies. De klauwzitters spreekt Teo niet eens aan. Het risico op klimmers via de poten is minimaal. Het gladde fiberglas waar het beest van gemaakt is biedt nauwelijks houvast. Van veraf lijkt het geschubde lijf reliëf te hebben maar dat is optisch bedrog. De schubben zijn er met een goed gevoel voor diepte op geschilderd.



Het doet Teo denken aan het speeltoestel bij de McDonalds waar ze op de terugweg van vakantie altijd aten. Dat was ook zo vormgegeven dat klimmen op de stukken waar het niet mocht ontmoedigd werd. Op de buitenkant van de glijbaanbuis waren grote plastic bollen bevestigd. Om de schommelkettingen zaten hulzen van pvc. Teo trok op den duur haar schoenen uit en spuugde voor extra grip in haar handen. Zo wist ze uiteindelijk het puntdak van het toestel te bereiken. Ze bleef op het dak zitten tot haar ouders haar misten en haar riepen. In plaats van hen te antwoorden, schoof ze nog meer naar de schuine kant van het dak die vanaf het buitenterras niet zichtbaar was. Ze wist wat haar vader ging zeggen. Het was hun vaste ritueel wanneer ze zich verstopt had. ‘Ik heb toch niet per ongeluk mijn dochter weggetoverd?’ zei hij bij het betreden van de speeltuin. Teo hoorde hoe hij op de glijbaan klopte en haar naam de buis inriep. ‘Ze is echt weg, Odile. Wat een verschrikkelijk slechte goochelaar ben ik ook.’     







‘Teo!’



De collega op de post aan de voorkant van draak zwaait. Hij maakt een drinkgebaar en wijst naar haar. Teo trekt aan de draagband waaraan haar drinkfles hangt en houdt de fles omhoog. Het water vangt zonlicht en even is het alsof ze een schitterende bokaal in de lucht houdt. Niemand ziet haar overwinning. De mensen kijken langs haar heen naar de podia verderop, maken selfies met de draak of sjokken in de richting van het zwemmeer. Velen van hen zweten, een enkeling heeft roodverbrande schouders. Teo is blij met de tube zonnebrandcrème en het paarse vissershoedje die de organisatie aan alle crewleden uitdeelde. De zon is fel en de wolken van vanochtend zijn opgetrokken. Bij de kranen bij de toiletblokken hebben zich inmiddels lange rijen gevormd. Er zijn geen gratis waterpunten en de prijzen van eten en drinken zijn hoger dan voorgaande jaren. Tegen een tweetal, beide met roodgloeiende wangen, zei Teo dat ze hoofdpijn en duizeligheid moesten veinzen en naar de EHBO konden gaan. Je krijgt er een waterflesje als je er met zonnesteekachtige klachten komt. 



Zelf verstopte ze eens een opvouwbare drinkfles onder haar kleren toen ze naar een festival ging. Het ding is op te rollen tot een pakketje niet groter dan een dikke sigaar. Ze klemde het vast achter haar bh, in de holling van haar borstbeen. Als kind reed ze met speelgoedautootjes over de buik van haar vader. In de zomer lag hij vaak op een ligstoel in de tuin. Zijn navel en de diepte van zijn borstbeen waren de plekken waar ze de racers liet crashen. Met zijn hand als een grijper takelde haar vader het gecrashte voertuig omhoog. Soms zette hij een auto niet terug op zijn buik, maar plantte hem op Teo’s kruin. Teo hield haar hoofd zo lang mogelijk stil. Ze telde hoe vaak ze naar de achterdeur en weer terug kon lopen zonder dat de auto viel. Het moment dat ze voelde dat de auto ging vallen, sprong ze op en leek het alsof de val haar beslissing was.     







Teo kijkt naar de kop van de draak. Het beest is getooid met twee horens en zijn snuit en kin zijn voorzien van stekels. Een aantal keer per uur opent hij zijn bek. Er klinkt dan een grommend geluid, de onderkaak zakt naar beneden en vervolgens schiet er een grote steekvlam de bek uit. Even lijkt het hele terrein stil te vallen en hoort Teo enkel het vuur, alsof ze haar oor vlak naast een brandende gaspit houdt. Ze zou zich op de drakenkruin willen nestelen. Zich aan het zicht onttrekken tussen zijn horens en de vlammen tellen. Ze zou naar de miniatuurbomen kijken, naar de miniatuurmensen, miniatuurvelden en wegen. Het hele festival zou in haar handpalm passen. 



‘En alles wat in een handpalm past is weg te maken,’ zei haar vader eens tijdens zijn goochelshow op een kinderfeest. Hij toverde de portemonnee van een van de ouders weg. Ook een tennisbal, servetring, brillenkoker en peer verdwenen. Als spectaculair sluitstuk pakte hij de hamster van de jarige, liet het diertje even aan zijn vingers snuffelen en deed hem vervolgens van het ene op het andere moment in het niets oplossen. Teo keek geschrokt naar haar vader, de andere kinderen klapten en wilden haar vaders handen van dichtbij bekijken. Pas aan het eind van het feest zat de hamster weer in zijn kooi. In de auto terug naar huis zei Teo niks. Niet eerder had haar vader gegoocheld met dieren. Normaal gesproken oefende hij elke truc thuis, met haar als publiek. De truc met de hamster kende ze niet.







Vanachter de staart van de draak komt een man met ferme passen Teo’s kant op. Hij draagt een rieten cowboyhoed en om zijn nek hangt een ouderwetse polaroid camera. 



‘Wanneer spuwt de draak weer vuur?’ vraagt hij zodra hij voor Teo staat. 



Teo moet wat door haar knieën zakken om de man aan te kunnen kijken. Hij heeft de hoed tot op zijn wenkbrauwen naar beneden getrokken. De koordstopper zit onder zijn kin geklemd en trekt de stormband strak om zijn gezicht. 



‘Niemand weet wanneer hij vuurspuwt,’ antwoordt Teo.



‘Je werkt hier toch? Bij de draak,’ bijt de man haar toe. Hij gebaart naar de draak alsof de aanwezigheid van het beest Teo nog niet duidelijk was.



‘Ik houd er zicht op dat er geen mensen opklimmen,’ zegt Teo. ‘Met de tijden wanneer hij vuurspuwt kan ik u niet verder helpen.’  



‘Er zijn dus wel vaste tijden?’ De man trekt de koordstopper van zijn hoed los en wurmt zijn hand onder de rand om het zweet van zijn voorhoofd te vegen. Even lijkt hij niet te weten wat hij met zijn bezwete hand aan moet. Als een haperende machine haalt hij zijn hand een paar keer naar zich toe om hem toch weer vooruit te steken. 



‘Nee, het tijdschema is willekeurig,’ zegt Teo. Ze onderdrukt de neiging de zweethand tegen de buik van de man te duwen. Wanneer haar vader haar een van zijn goocheltrucs probeerde te leren waren haar zoekende handen steevast het punt waar hij kritiek op had. ‘Een goochelaar weet te allen tijde waar zijn handen heengaan,’ zei hij dan. ‘Ook wanneer de truc verkeerd gaat.’ Teo verweet hem later dat hij zich niet aan zijn eigen regels hield. Hij gaf haar niet langer de kieteldood, aaide haar moeder niet als ze samen op de bank zaten en deed geen enkele goocheltruc meer. Ze wilde dat hij zichzelf zou optakelen zoals hij dat ook met de speelgoedautootjes deed, maar hij pakte niks meer vast, ook zichzelf niet.







Voor ze naar het festival vertrok, had ze haar vader het programmaboekje gegeven en hem gewezen op de illusionisten die zouden optreden. ‘Leuk,’ antwoordde hij. Het was niet gemeend. ‘Ik moet de draak bewaken,’ zei ze om nog even zijn aandacht vast te houden. ‘Draken zijn een teken van geluk,’ zei haar moeder die de woonkamer binnenkwam. Ze had meegeluisterd vanuit de keuken en glimlachte naar Teo.







De man met de cowboyhoed is weggelopen. Teo ziet hoe hij de collega bij de voorpoten van de draak aanspreekt en schudt haar hoofd. Ze begeeft zich naar de staart en gaat tussen twee van de stekels zitten. Het fiberglas is warm van de zon. Ze legt haar hand op één van de stekels. Het past bij lange na niet in haar handpalm. Ze heeft op z’n minst nog drie handen nodig om de stekel volledig te kunnen omvatten. 



‘Geluk past in een handpalm,’ zei haar vader toen ze hem een tijd geleden vroeg waarom hij gestopt was met goochelen. Ze antwoordde dat het niet in haar handpalm paste. ‘Ik heb grotere handen,’ zei hij en maakte duidelijk dat het gesprek was afgelopen.   



Aan de voorkant van de draak klinkt gegrom. Het duurt vier seconden tot de drakenbek volledig geopend is, weet Teo. Ze telt en hoort dan de vlam die de draak uit zijn bek spuwt.

Er mag niet op de draak geklommen worden. Teo houdt zes festivalgangers in de gaten die zich bij een van de achterpoten hebben verzameld. Twee...

Natuurlijk is wat Stevens potlood in zijn notitieboekje krabbelt vele malen interessanter dan wat de stift van de docent op het bord achterlaat. In het lokaal zitten zo’n dertig leerlingen met hun vuist onder hun kin te wachten tot het pauze is en een docent die in veel te kleine letters een aantekening maakt die toch niemand gaat gebruiken om te leren voor de toets. In Stevens notities verschijnen werelden met kastelen, ridders en koningen, prinsen en prinsessen. Elven en dwergen verstopt in uitgeholde bergen, fantastische wezens die zich over land en door lucht en water bewegen. Volkeren die komen en gaan, een eeuwige strijd tussen goed en het kwaad – inmiddels is zijn notitieboekje geen notitieboekje meer, maar een andere wereld. Wanneer Steven ernaar kijkt, ziet hij niet het omslag, niet het gelijnde papier of de inkt, maar alle avonturen die hij erin heeft achtergelaten. Hij ziet de dappere ridder op weg naar de draak, hij ziet de jonge smid die stiekem verliefd is op de prinses, de heks aan de rand van het dorp die –



‘Steven? Ben je er nog?’ klinkt de stem van de docent.



‘Hm?’ Steven kijkt op. Om hem heen wordt er gegrinnikt en Steven slaat zijn ogen weer neer. Zolang hij naar zijn tafel kijkt hoeft hij de spottende pretoogjes van zijn medeleerlingen niet te zien. In gedachten slaat hij zichzelf voor zijn kop, hij had zichzelf nog zo voorgenomen voortaan beter bij de les te blijven. Al is dat voor de inhoud niet per se nodig: er is geen enkel vak waarvoor hij lager staat dan een zeven.



Meneer Dijkstra gaat rustig verder, alsof er niks gebeurd is. ‘Ik vroeg of je een voorbeeld wist van een impressionistisch gedicht van een tachtiger. Dat hebben we net behandeld.’



‘Ik ben een God in het diepst van mijn gedachten. Willem Kloos,’ antwoordt Steven. Hij mompelt het zachtjes tegen zijn tafel. Misschien dat hij daardoor bijna de ogen door de oogkassen van zijn klasgenoten kan horen rollen. Er gaat nog net geen collectieve zucht door het lokaal.



‘Heel goed, Steven,’ zegt meneer Dijkstra met een glimlach, ‘en weet je ook waarom het een impressionistisch gedicht is?’



Steven richt zijn blik weer op en kijkt om zich heen naar zijn medeleerlingen die hem met opgetrokken wenkbrauwen aanstaren. Komt er nog wat van, meneertje know-it-all? Steven schudt zijn hoofd. ‘Nee, sorry.’



Meneer Dijkstra kijkt hem fronsend aan en even lijkt het erop dat hij verder gaat vragen, maar dan besluit hij toch de beurt aan een ander te geven. Wanneer niemand het antwoord blijkt te weten legt hij het zelf nog een keertje uit, maar Steven luistert al niet meer. Wat de docent gaat zeggen weet hij toch al en hij heeft andere dingen om over na te denken. Waar hij zijn pauze door gaat brengen, bijvoorbeeld. Hij denkt na over de beste plek waar hij in zijn notitieboekje kan schrijven zonder uitgemaakt te worden voor kutnerd of homo. De beste plek om een duw of een poging om hem te laten struikelen te vermijden. De beste plek om te voorkomen dat er stukjes ham of ei in zijn nek worden gegooid. Tot nu toe heeft er niets gewerkt. Op de een of andere manier weten ze hem in elke uithoek van de school te vinden en als hij zichzelf een kwartier lang zou opsluiten in de toiletten durft hij niet te denken aan de verhalen die er de ronde zouden doen.



Wanneer uiteindelijk de bel gaat en iedereen als een stel gespannen veren opspringt om naar buiten te vluchten, blijft Steven besluiteloos in het lokaal zitten. Hij legt zijn tas op tafel en pakt langzaam zijn spullen in terwijl meneer Dijkstra zijn aantekening van het bord veegt. Hij pakt zijn lunch uit zijn tas en begint met kleine hapjes zijn brood op te peuzelen.



Wanneer meneer Dijkstra zich omdraait schrikt hij. ‘Steven,’ zegt hij, alsof hij zichzelf ervan moet overtuigen dat het inderdaad Steven is die nog voor hem zit. ‘Je weet dat het pauze is, toch?’



Steven knikt, neemt nog een hap van zijn boterham.



‘Hoor je die niet te vieren met je vrienden?’ vraagt meneer Dijkstra met een onschuldige glimlach. Steven weet niet zo goed of hij daar ja of nee op moet knikken, dus haalt hij maar zijn schouders op.



Dan lijkt het kwartje te vallen en komt er een blik op zijn gezicht die Steven maar al te goed kent en die iedere keer weer pijnlijk is. Een blik vol sympathie, met puppyogen en op elkaar gedrukte lippen die een vage glimlach vormen die heel goed weet dat het geen echte glimlach is. Op de een of andere manier voelt Steven zich bij zo’n blik altijd betrapt, kwetsbaar. Hoe vaak hij ook tegen zichzelf zegt dat het allemaal niet zo erg is als het lijkt, dat hij het ook best alleen kan: die blik zegt altijd precies het tegenovergestelde.



‘Is alles oké, Steven?’ vraagt meneer Dijkstra dan. Die vraag. Steven kan zich niet herinneren dat die hem ooit is gesteld. Hij sleept een zware glimlach op zijn gezicht en knikt.



‘Oké,’ zegt hij, al lijkt hij nog niet helemaal overtuigd. ‘Weet in ieder geval dat je altijd bij mij of iemand anders op school terecht kan om te praten. Als er iets is.’



Steven voelt een warme dankbaarheid in zijn buik en ineens beginnen zijn ogen te tranen, maar dat weet hij net op tijd te verbergen. Even komt het idee in hem op om gewoon maar al zijn gedachten naar buiten te slingeren, om er eindelijk vanaf te zijn. Om te vertellen over de pauzes en de stukjes ham en ei, over de struikelpartijen. Over het gescheld. Over het gedrink en geschreeuw van zijn ouders dat elke dag tot in zijn kamer doordringt. Over alles. Meneer Dijkstra staat daar, hij vroeg hem of alles oké was. Als er ooit een moment was om alles te vertellen is dit het, maar voordat hij eindelijk zijn mond open kan trekken en zijn hart kan luchten staat meneer Dijkstra al op vanachter zijn bureau.



‘Luister, Steven. De pauze is bijna voorbij en ik moet nog het een en ander doen voor mijn volgende les, dus ik ben bang dat je toch de rest van de pauze in de aula door moet brengen.’



Een klap in het gezicht had minder pijn gedaan. ‘Ja, natuurlijk. Sorry,’ stamelt Steven. ‘Tot morgen.’ Zonder meneer Dijkstra aan te kijken en zonder verder nog een woord te zeggen verlaat hij het lokaal. Hij slentert richting de aula met zijn blik gericht op de vloer. De strepen en vuilvegen die hij er vindt vormen de contouren van de ridders en kastelen van zijn volgende verhaal; langzaam maar zeker duwen ze de gebeurtenissen van net alweer naar een achterkamertje in zijn hoofd, netjes weggestopt tussen alle andere herinneringen die het niet waard zijn om ooit nog eens opnieuw zien.

Natuurlijk is wat Stevens potlood in zijn notitieboekje krabbelt vele malen interessanter dan wat de stift van de docent op het bord achterlaat. In het...

Ze had alweer terug kunnen zijn. De cijfers van Max’ telefoonscherm branden nog op zijn netvlies als hij zijn ogen weer sluit. 00:37, een dik halfuur nadat de laatste headliner is gestopt. Het campingterrein is twintig minuten lopen, misschien vijfentwintig als je je door de plakkerige mensenmassa heen moet wurmen, en hun tent staat helemaal achteraan, maar toch.



Ze had alweer terug kunnen zijn. Maar misschien deed de band nog een laatste toegift, dat zou Nienke niet willen missen, die blijft altijd tot het einde. Of ze zijn ergens onderweg gestopt om wat te eten te halen, dat kan ook nog. Zoiets moet het zijn.



Max draait zich op zijn zij en tast het tentzeil naast zijn luchtbed af, op zoek naar zijn telefoon. Er is precies een minuut verstreken sinds hij er voor het laatst op heeft gekeken. Geen berichten, ook niet van de rest, maar de kans dat er één iemand in zijn vriendengroep nog een mobiel bij zich heeft die niet zonder batterijen zit, is klein.



Toch maar een appje sturen.



Max opent zijn whatsappgesprek met Nienke. ‘Waar blijf je?’ typt hij, voor hij zich bedenkt dat ze ongetwijfeld nog boos op hem is. Zelfs als hij haar kan bereiken, vertikt ze het waarschijnlijk om te reageren. Hij verwijdert de tekst en appt in plaats daarvan Pauline. ‘Hee, zijn jullie al bijna terug?’ stuurt hij, maar het tweede vinkje blijft uit.



Buiten de tent hoort Max de eerste dronken festivalgangers alweer het kampeerterrein opkomen. Hun voetstappen en half gedempte gesprekken vormen een regelmatig gemurmel en bijna sust het hem in slaap, maar elke keer dat iemand schel lacht of met de punt van een schoen losliggend grind tegen zijn tentdoek doet opstuiven, schrikt hij weer wakker. Hij probeert in het geroezemoes de bekende stemmen van zijn vrienden te herkennen en wacht op het geluid van opengaande ritsen om hem heen, tot uiteindelijk ook Nienke hun tent weer in kruipt en naast hem op het luchtbed ploft.



Niemand stopt bij hun kampeerplaats.



Ergens is dat misschien wel een goed teken. Zolang de rest niet terug is, betekent dat waarschijnlijk dat Nienke nog bij hen is. Met z’n zessen zijn ze – Nienke, drie van haar vriendinnen, zijn beste vriend Rens en hijzelf. ‘Samen uit, samen thuis,’ spraken ze af toen ze die middag de eerste blikken bier openden, de tentdoeken nog plat en slapjes als aangespoelde kwallen om hen heen verspreid, en meteen die eerste avond heeft Max de regel al gebroken.



Maar de anderen vast niet. Ze blijven de hele avond samen, en mochten ze elkaar toch kwijtraken, dan wachten ze op elkaar bij de paarse draak zodat ze met de hele club het terrein af kunnen. Dat was de afspraak. Daarom had Max zichzelf overtuigd dat hij zich niet al te schuldig hoefde te voelen over het feit dat hij in zijn eentje was weggestormd. Hij dacht dat de rest bij haar zou blijven, dat hadden ze beloofd.











Het is nu één uur.



Weer voetstappen vlak langs zijn tent, deze keer afkomstig van een koor giechelende, hikkende meiden. Max verwacht dat de geluiden weer langzaam verstommen nadat ze hem passeren, maar ze worden luider, tot hij vlak voor zijn tent duidelijk Pauline hoort praten.



Max schiet overeind en kruipt naar de ingang. Pas wanneer hij die openritst en een milde windvlaag naar binnen wappert, merkt hij hoe benauwd de ruimte is waarin hij de afgelopen uren heeft liggen woelen. Zijn blote rug plakt van het zweet.



‘Nienke?’



Hij knijpt zijn ogen samen, probeert zijn vriendin te onderscheiden in de wirwar van meisjesschimmen.



‘Nien, waar ben je?’



‘Nienke is er niet.’ Eén van de meiden loopt naar hem toe en hurkt voor de ingang van zijn tent. Het is Pauline. Ze moet twee handen op de grond planten om haar evenwicht te bewaren en haar adem ruikt zuur.



‘Is ze niet met jullie meegekomen?’



‘Je was een lul vandaag, Max. Echt een lul.’ Ze komt amper uit haar woorden, als ze hem uitscheldt klinkt het alsof ze ‘wuw’ zegt.



‘Daar gaat het nu niet om, waar is Nienke?’



‘Je had niet zo boos op haar moeten worden. Ze deed helemaal niks verkeerd.’



Max zucht. ‘Oké. Als jij het zegt. Weet je nou waar ze is?’



Pauline hikt, wiebelt op haar hurken en voorkomt een dreigende valpartij door op haar billen te gaan zitten in het gras. De andere twee meiden zijn gierend van het lachen hun tent ingedoken; hun blote benen steken in gekke hoeken uit de tentopening, als barbiepoppen die door een verveeld kind opzij zijn gegooid en vergeten.



‘Hé, Pauline? Waar is Nienke? Waarom is ze niet met jullie mee teruggegaan?’



‘Ik moet water.’



Max vloekt, grist een lauwwarm flesje Spa uit zijn tent en gooit die richting Pauline. Ze doet geen poging hem te vangen; hij stoot tegen haar bovenarm en belandt in haar schoot.



‘Au.’



‘Geef antwoord, Pauline, wat hebben jullie godverdomme met Nienke gedaan?’



Pauline drinkt uit het flesje, water stroomt via haar mondhoeken naar haar hals in twee symmetrische stroompjes.



‘Afterparty. Ze ging naar een afterparty.’



‘Afterparty? Waar?’



‘Weet niet. De camping of – of en kroeg of zo. Ergens.’ Pauline likt over haar lippen en laat zich dan achterover vallen in het gras. Max ziet het voor zich: Nienke die in haar eentje in het donker naar een afterparty strompelt – net zo dronken als Pauline, misschien nog wel erger.



‘Is ze alleen?’



‘Hm?’



‘Nienke, is Nienke alleen?’



Er komt geen antwoord. Max schudt aan Paulines voet, maar vanuit de duisternis klinkt alleen zacht gesnurk. Even overweegt hij om haar naar de meidentent te slepen, maar een korte poging om haar onder de oksels te pakken verraadt onmiddellijk dat dat een zware klus wordt, dus besluit hij haar te laten liggen. Hij stapt over Pauline heen en kruipt zijn tent in.











Weer liggend op zijn luchtbed staart Max voor zich uit. Typisch is het wel dat Nienke zich laat verleiden tot nog een feestje. Zo is ze nu eenmaal, nooit weten wanneer het tijd is om naar huis te gaan, altijd als allerlaatste nog op de dansvloer of aan de bar. Aan het begin van hun relatie noemde hij haar gekscherend ‘rupsje-nooit-genoeg’. Toen vond hij dat nog haar mooiste eigenschap, een karaktertrek waar hij over op kon scheppen bij zijn maten, die halverwege iedere stapavond door hun eigen vriendinnetjes naar huis werden gesleept omdat de meiden te moe of te dronken waren. Vergeleken met hun was Nienke een onweerstaanbare wervelwind waar Max zich maar al te graag door liet meevoeren.



Tenminste, toen nog wel. Inmiddels zijn ze twee jaar verder en begint die onbezonnenheid hem steeds vaker te ergeren. Zelfs nu ze allebei aan het werk zijn gaat ze nog regelmatig een avond uit met haar vriendinnen. Niet dat hij daar per se iets tegen heeft, maar de filmpjes die Nienke hem de volgende ochtend laat zien maken dat hij nog net niet haar telefoon uit haar hand wil slaan. Nienke die zonder handen een shot neemt, Nienke dansend op een tafel, Nienke met hangende ogen en een druipende Turkse pizza in haar hand in een snackbar. En ze lacht erom, alsof ze zelf niet doorheeft hoe gênant het is.



Daarom heeft hij eerder die avond, toen een zwalkende Nienke naar de wc moest en hem vroeg haar spullen even bij te houden, alle muntjes uit haar tasje gevist en ze in zijn eigen broekzak verstopt. Gewoon om te voorkomen dat ze zichzelf – en hem – te erg voor schut zou zetten.



Max heeft de flap van zijn tent een beetje opengehouden, hopend dat hij in slaap valt als de ruimte wat afkoelt, maar Paulines gesnurk houdt hem wakker. Waar zou Nienke nu zijn? Hij weet dat er op verschillende campings in de buurt afterparty’s worden gehouden, maar heeft geen idee waar ze precies heen is gegaan of hoe ze de weg terug gaat vinden. als hij zijn ogen sluit ziet hij haar voor zich, dronken en alleen, als een gewonde gazelle die achter de kudde aanhinkt. Een makkelijkere prooi bestaat er niet. Waarom begrijpt ze niet dat hij haar alleen maar probeert te beschermen? Het is zo gebeurd: een hand over een beker die iets in Nienkes drankje gooit, een onbekende man die haar een busje insleurt, niemand die het ziet.



Of wel? Max bedenkt zich dat alleen de meiden zijn teruggekomen. De tent van Rens is vlak naast de zijne, maar hij heeft hem niet gehoord. Misschien zijn ze samen naar de afterparty gegaan. Misschien zijn vreemden die vanuit bosjes naar zijn vriendin loeren wel het laatste waar hij zich druk om moet maken als ze met Rens…



Nee, doe normaal, zo moet hij niet denken. Rens en hij zijn al beste vrienden sinds de kleuterklas, hij zou Max nooit op die manier verraden. Zelfs niet als Nienke het zou initiëren. Toen ze Nienke voor het eerst tegenkwamen tijdens het uitgaan probeerde vond Rens haar niet eens zo knap. Nou ja, ‘knap maar niet mijn type’, had hij gezegd nadat ze die avond met Max mee naar huis was gegaan. Dus waarom zou hij nu iets met haar proberen? Nee, als ze samen zijn, is dat zodat Rens een oogje in het zeil kan houden. Hij weet hoe vervelend Max het vindt als ze zo van het padje raakt.



De gedachte dat er een jongen bij Nienke is stelt Max enigszins gerust. Ze is in elk geval niet helemaal alleen. Toen hij het na een halfuur ruziën beu was geweest en haar betraande, rood aangelopen gezicht de rug toekeerde, was de angst om haar alleen te laten de enige reden dat hij zich bijna weer omdraaide. Bijna.



Eenmaal bij de tent was hij wat gekalmeerd en schaamde zich voor de scène die ze hadden veroorzaakt. Nienke was woest toen ze erachter kwam dat hij haar muntjes had gepakt. ‘Gestolen’, zo noemde ze het. Max hield vol dat hij ze alleen maar even in bewaring had genomen tot ze wat nuchterder werd, dat hij altijd van plan was geweest ze terug te geven, maar daar werd ze nog kwader van. Ze noemde hem een manipulatieve controlfreak en schreeuwde dat hij niks te zeggen had over waaraan en wanneer ze haar geld uitgaf. Wat Max daarop geantwoord had, wist hij niet goed meer – alleen dat de spetters speeksel uit zijn mond vlogen terwijl hij haar verwijten weerlegde. Misschien had hij niet zo moeten schreeuwen. Maar Nienke weigerde te begrijpen dat het hem om één ding ging: haar veiligheid.











Hij moet toch even zijn ingedommeld, want de volgende keer dat Max op zijn mobiel kijkt, is het kwart over drie. Het is niet meteen duidelijk wat hem gewekt heeft. Overal is het muisstil, de laatste festivalgangers lijken uitgefeest te zijn, het enige geluid komt van de tentflap die zachtjes flappert in een bries. Zelfs het gesnurk van Pauline is opgehouden.



Dan hoort hij het – gelach. Gedempt, alsof de lach met een vlakke hand gesmoord wordt.



‘Nien?’



Stilte. Even denkt Max dat hij het zich verbeeld heeft. Paniek begint hem te bekruipen nu het tot hem doordringt dat Nienke er nog steeds niet is. Dan klinkt er overduidelijk geritsel uit de tent naast hem.



‘Rens? Ben jij dat?’



‘Ja man,’ klinkt er na twee seconden uit de duisternis. Rens’ stem is schor, hij schraapt zijn keel. ‘Ik ben het maar. Ga pitten, Max.’



‘Is Nienke bij jou?’



‘Nienke? Hoezo?’



‘Ik dacht – ging jij niet ook naar de afterparty?’ Max slikt. Wat als hij zich toch vergist heeft en Nienke nu…



‘Oh. Ja. Ja, klopt. Nienke is nog even plassen.’



‘Op de camping?’



‘Ja, op de camping.’



‘Gelukkig. Ik was bang dat haar iets overkomen was.’ Met de zekerheid dat Nienke ergens over het campingterrein ronddwaalt, verdwijnt de spanning uit Max’ lichaam en wordt hij overvallen door schaamte. Terwijl hij zich zo druk maakte was Nienke zorgeloos aan het feesten. Geen drankjes vol drugs en mannen in bosjes, gewoon zijn vriendin die alleen maar aan zichzelf dacht.



‘Max, ga je slapen?’ fluistert Rens in het donker.



‘Straks.’ Max zucht. ‘Thanks dat je op Nienke gelet hebt, man. Hoop dat ze niet te lastig was.’



‘Nee hoor. Niet lastig.’



De stilte keert terug, maar voelt nu minder onheilspellend. Max doet zijn best om wakker te blijven tot Nienke weer naast hem kruipt. De gêne heeft plaatsgemaakt voor boosheid en hij wil dat ze weet dat hij hier al uren heeft liggen woelen uit bezorgdheid. Maar het is laat, de wegebbende spanning maakt hem moe en nog voor hij zich kan afvragen waar Rens midden in de nacht om moest lachen, valt hij in slaap.











De brandende zon geeft het licht in de tent een heldergroene kleur, waardoor het voelt alsof Max ontwaakt in een aquarium. De rest is al wakker, hij hoort ze op luide toon met elkaar praten, bijna alsof ze roepen, maar hij is nog te slaperig om te verstaan wat ze zeggen. Hij draait zijn bonkende hoofd – blijkbaar heeft hij de vorige avond meer gedronken dan hij zelf doorhad. Naast hem op het luchtbed ligt Nienke, een pluk haar klevend aan haar mondhoek, korrels mascara onder haar ogen. Max is zo opgelucht haar te zien dat hij haast vergeet dat ze gisteren nog ruzie hadden. Het kost hem moeite zichzelf te herinneren aan zijn voornemen om vandaag koeltjes tegen haar te doen.



Nienke fronst in haar slaap, het geroezemoes rond de tent maakt haar wakker. Ook Max wordt zich nu bewuster van het geschreeuw: het klinkt nog altijd luid, maar ook verder van hem verwijderd, alsof de anderen weglopen van hun kampeerplek. Het geroep heeft een andere toon gekregen, die hij moeilijk kan plaatsen. Het is te luid, te dringend voor de opgewekte feeststemming die hij verwacht.



Iemand ritst de flap van de tent met veel lawaai open. Nienke schrikt en schiet overeind. Ook Max draait zich om naar de ingang. Rens zit geknield voor de tentopening. Zijn ogen wijd opengesperd in zijn bleke gezicht.



‘Rens, what the –’



‘Jongens, Pauline is weg.’

Ze had alweer terug kunnen zijn. De cijfers van Max’ telefoonscherm branden nog op zijn netvlies als hij zijn ogen weer sluit. 00:37, een dik...

Herbergen

Bronskleurig draad

Ongemaakt

Als bloemen

Te zien, te denken

Bekronen

Van de appelboom

Jeugdindruk

Citroenen

Negen stiftgedichten uit Wolters' Verklarend handwoordenboek

<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_6.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2350" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_6.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_6.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_6.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_6.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>


citroenen



we verlaten een dag met mooie bomen waaraan citroenen groeien;



wilde gele wolken

citroenen we verlaten een dagmet mooie bomenwaaraan citroenen groeien; wilde gele wolken

‘Holle rug, open de borst.’&nbsp;



Rami rolt over zijn tenen in de Opwaartse Hond. Hij kijkt door de Korf, een koepel van geel tentzeil op palen. Het overgrote deel van de PVC-matten die hij eerder die ochtend uitrolde is leeg. De festivalgangers die voor de&nbsp;morning detox&nbsp;hun tent zijn uitgekropen kijken slaperig om zich heen en volgen elkaars voorbeeld in plaats van het zijne. Hij telt: negen vrouwen en twee mannen. Ze dragen pyjama’s en sweatpants, een enkeling een modieuze sportlegging. Hij kan ze ruiken, de alcoholdamp die aan hun lichamen ontsnapt en in de nok van de tent blijft hangen.&nbsp;



Hij sluit zijn geest voor de geur.



Normaal gesproken zet Rami dit soort ondankbare klussen door naar een collega, een vlottere yogi. Met deze had hij bijna hetzelfde gedaan, tot hij die naam op de bijgevoegde aankondigingsposter zag staan: LizzyDizzy. Ja natuurlijk, had hij de programmeur teruggemaild, hij zou met liefde een sessie verzorgen. En alsof dat niet genoeg was, had hij eraan toegevoegd dat hij dit toch zo had gemist tijdens al die lockdowns. Dit soort bijzondere ervaringen, al die nieuwe spirituele ontmoetingen.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;



Vanuit de verte stormt een man in shorts op de tent af. Hij koprolt voor Rami langs en rent dan weer weg, schaterlachend, op naar een volgend avontuur.



Inademen. 



Diep inademen.&nbsp;



‘Focus op je ademhaling. En dan langzaam terug naar de Neerwaartse Hond.’



 



*



 



Een klein uur later loopt Rami het meer in. Hij sluit zijn ogen, probeert zijn essentie naar een ruimte te loodsen waar het kalmer is. Zijn lijf is onrustig. Alsof er een achtjarige met ADHD zit te schuiven in de zetel van zijn ziel. De oorzaak: een cocktail van schaamte en spanning, het gevoel dat hij op de verkeerde plek is en tegelijkertijd nergens anders kan zijn dan hier, op dit festival.



Verderop wassen twee vrouwen hun haar.&nbsp;



‘Ik hoop dat ze een duet doet met Hele Kleine,’ zegt een van hen.



‘Ik betwijfel het. Volgens mij heeft Kleine haar nog niet geontcanceld.’



Rami verstijft. Het deel van hem dat de stille kamer heeft bereikt, schiet weer terug.&nbsp;&nbsp;



Ze hebben het over LizzyDizzy. Krap negentien jaar en nu al een van grootste acts dit festivalseizoen. Een rijzende ster aan het Nederpop-firmament, tot een verdwaalde komeet uit het niets op haar inramde en haar uit haar baan trok.&nbsp;



We schrijven een andere wereld, een ziljoen jaar geleden: de straten leeg, treinen en kantoren leeg. Een rij voor de Albert Heijn aan het Sierplein. Een student poetst de handvatten van de winkelwagentjes met keukenrol en een flacon smurfblauw sterillium. Binnen buigt hij, Rami van Kesteren, zich over de Junami’s. Voelt plots een hoestbui opkomen waar zijn mondkapje niet tegen opgewassen is. De binnenkant van zijn elleboog schiet te laat toe. Als hij even later terugkeert voor een bak druiven, ziet hij haar. LizzyDizzy in een joggingpak reikt naar de Junami’s, haar roze haar in een paardenstaart.&nbsp;



Pas een paar dagen later beseft hij wat er gebeurd is: hij zit met lichte klachten op de bank en komt tijdens het scrollen haar post tegen. Ze is ook positief. De timing kan niet slechter. Ze zou voor de koning optreden op een of ander jubileumevenement, haar enige optreden in deze duistere, eenzame periode en wat voor één. Zo’n grote eer, zo’n tering zure timing, een&nbsp;godawful&nbsp;tragedy. En dat terwijl ze de afgelopen weken netjes binnen is gebleven, op een enkel bezoek aan de supermarkt voor een bejaarde buurvrouw na.&nbsp;&nbsp;



Hij is de oorzaak. Hij heeft haar ziekgemaakt. 



Dat staat er natuurlijk niet bij. Dat weet ze dan nog niet. Ze kent hem niet eens.



Hij liket het bericht en plaatst er een &#8216;💚&#8217; onder, haar favoriete emoji. Het is de enige manier die hij kan bedenken om haar te troosten.



Maar het ergste moet nog komen. Een week later post Lizzy dat LizzoDizzo, haar bijna net zo bekende baardagaam is overleden. Covid heeft niet alleen de grootste kans van haar prille carrière afgepakt, maar ook haar grote liefde. Alle bekende virologen vallen over haar woorden: het is hoogst onwaarschijnlijk dat het virus van een mens kan overspringen naar een reptiel, laat staan dat het zo’n beest kan nekken. Toch houdt Lizzy voet bij stuk. Een dag later aan een talkshowtafel, tegenover expert Eric Distel, blijft ze stug volhouden dat haar huisdier aan corona is bezweken. Een autopsie is dan al niet meer mogelijk. Ze heeft LizzoDizzo tijdens een ceremoniële paddotrip begraven in het Amsterdamse Bos. De precieze locatie kan ze zich niet meer herinneren.&nbsp;



Het fragment gaat viral, evenals Lizzy’s daaropvolgende woede-uitbarsting op Twitter, een vrachtwagenlading verwensingen en homofobe drek aan het adres van Distel. Radiostations halen haar muziek uit de roulatie. Haar management dreigt haar te laten vallen, waarna de zangeres een periode van bezinning aankondigt en van social media verdwijnt. Na een maand keert ze terug met een apology video, maar niet iedereen is bereid haar te vergeven. Het popsterretje heeft haar ware aard laten zien. En dat allemaal omdat Rami op die appels heeft gehoest.&nbsp;



Het schuldgevoel vreet anderhalf jaar aan hem. Maar vanavond houdt het op. Vanavond zal hij in het reine komen, het laatste vuil van twee jaar lockdowns en eenzaamheid en vaccins en verdeeldheid naar de stort brengen en eindelijk weer in een schoon hoofd zitten.&nbsp;&nbsp;&nbsp;



Rami duikt onder water, maakt zich helemaal nat en loopt dan het meer weer uit. De vrouwen zitten er nog en prikken samen in een boerenomelet op een kartonnen bordje. Of misschien zijn het weer andere. Hij weet het niet zeker. 



 



*



 



De zon draait langzaam over het festivalterrein. In de backstage is het een komen en gaan van bekende en minder bekende artiesten. Om hen heen een zwerm van paarse T-shirts met vuurspuwende draken, de mascotte van het festival. Rami vult de middag met wandelingen, meditaties, bekers jasmijnthee en een salade met geroosterde meiraap. Tegen achten klinkt achter de hekken een luid gejoel: LizzyDizzy begint op de&nbsp;main stage.&nbsp;



Rami spreidt een kleed uit aan de achterkant van het podium. Hij gaat erop liggen en probeert zichzelf te kalmeren door spreuken te fluisteren. Spreuken die normaal bedoeld zijn voor zijn leerlingen, psychologiestudenten, jonge moeders en Zuidassers met dichtgeknoopte schouders: &#8216;Je bent een zucht, je bent de wind en je blaast door de takken, over water en gras.&#8217;&nbsp;



Een uur later doven de laatste klanken, gevolgd door een enorm applaus.&nbsp;



Rami veert op. In de verte komt een groep mensen van het podium, tussen hen in een gifgroen vlekje. Dat moet haar zijn. Onderaan de trap vouwt de groep zich samen, om na een paar seconden weer als een lotusbloem open te gaan en joelend achter de cateringtent te verdwijnen.



Hij volgt de groep zo nonchalant als hij kan naar hun tourbus. Bij de deur legt een brede man met een sik zijn hand op Rami&#8217;s borst. 



‘Ik moet Lizzy iets vertellen,’ probeert hij. 



De man schudt zijn hoofd.&nbsp;



‘Het is belangrijk.’



Weer schudt de man zijn hoofd.&nbsp;



Vanuit de tourbus roept iemand. Een tel later verschijnt LizzyDizzy op de trap. Ze draagt een bodysuit en lange handschoenen, allebei met dezelfde fluorescerende krokodillenprint, haar handelsmerk, een ode aan LizzoDizzo. Haar haar is korter dan toen, in de Albert Heijn, en het zuurstokroze heeft plaatsgemaakt voor peroxideblond met groengele plukken.&nbsp;



‘Is er iets, Johan?’ vraagt ze.



Voor de man met de sik iets kan zeggen, neemt Rami het woord: ‘Ik moet je iets vertellen.’



Lizzy kijkt hem aan, of eigenlijk kijkt ze hem niet echt aan, staart ze maar een beetje gelukzalig door hem heen. Dan geeft ze de bodyguard een klein duwtje. De man schuift opzij, maar Lizzy blijft op het trapje staan. Ze torent twee koppen boven Rami uit. Achter haar verschijnen nog meer gezichten, Lizzy’s bandleden en achtergronddanseressen.



‘Yogaman,’ zingt ze. Nog steeds die afwezige blik. De rush van het optreden, vermoedt hij, vermengd met iets sterkers. ‘Ik zag je vanmiddag mediteren, zag je me niet?’



Hij schudt zijn hoofd.



‘Ook niet met je derde oog?’ Ze lacht.&nbsp;



Dan steekt ze haar arm uit en legt haar hand op zijn hoofd. Zachtjes wrijft ze door zijn haar. Hij is te verrast om er iets van te zeggen.&nbsp;



‘Wat kom je me vertellen?’



Rami kijkt naar beneden. Het gras is bruin, platgedrukt, vol lege plekken. Haar hand ligt nog op zijn hoofd en lijkt iedere tel zwaarder te worden. Hij voelt het vocht in zijn ogen verzamelen.



Zonder haar aan te kijken vertelt hij alles. Het hele verhaal. Dat hij het was en dat het hem zo spijt. Of ze hem vanuit de goedheid van haar hart kan vergeven?



Als hij zwijgt volgt een stilte waar zelfs de muziek, het festivalpubliek, de bomen, de vogels en insecten aan meedoen. Rami kijkt voorzichtig omhoog, naar de hand, en zijn ogen volgen die hand, via de uitgestoken arm naar het gezicht van Lizzy. Ze kijkt hem aan, nu echt. Ze ziet hem. Ze ziet hem helemaal. En de mensen achter haar ook, al die ronde gezichten rood, rozerood en oranjerood van de zomerwarmte, geel en groen en geelgroen van de uitgesmeerde make-up. Ze glanzen van het zweet. Rami kijkt naar alle gezichten en denkt aan de appels op het Sierplein.

‘Holle rug, open de borst.’&nbsp; Rami rolt over zijn tenen in de Opwaartse Hond. Hij kijkt door de Korf, een koepel van geel tentzeil op...

Wanneer ook het laatste kind met zijn hand in die van zijn moeder en zonder Steven gedag te zeggen is verdwenen en Steven dus alleen nog maar omringd is door nu alweer vergeten en morgen alweer platgestampte zandkastelen, graaft hij een gat en steekt hij zijn kop in het zand.



Hij blijft wroeten en komt alsmaar dieper en dieper. Het lijkt een eeuwigheid te duren en even krijgt hij het gevoel dat het zand hem zal doen stikken, maar dan voelt hij eindelijk, zoals altijd, dat zijn kruin de oppervlakte doorbreekt. Zodra Steven zichzelf helemaal heeft uitgegraven en hij al het zand van zijn lichaam heeft afgeklopt, ziet hij het oneindige strand, de opkomende zon en voelt hij de zachtjes kabbelende golven die zijn tenen kietelen. In de verte ziet hij zijn thuis: een gigantisch zandkasteel, dat als een soort berg uit de zee rijst.



‘Koning Steven is teruggekeerd!’ hoort hij iemand roepen. Mensen steken hun hoofden uit het raam van hun huis om een kijkje te nemen en voor hij het weet staan de straten vol onderdanen die hem aanstaren – na zijn maandenlange reis zullen ze hopen dat het goed nieuws is dat hij brengt.



‘En, mijn koning? Is er vrede?’ hoort hij iemand vanuit de menigte roepen.



Steven kijkt even om zich heen en glimlacht naar zijn publiek. Dan, nadat hij de wanhopige blikken vol anticipatie voldoende in zich heeft opgenomen, zegt hij: ‘Er is vrede.’ Het volk barst uit in luid gejoel en gejuich en onder een daverend applaus en kreten als ‘Lang leve koning Steven’ baant hij zich op zijn paard een weg naar zijn kasteel.



*



Wanneer Steven eenmaal is aangekomen blijkt dat zijn wederkeer tot in de puntjes is uitgedacht: zijn troon is gedecoreerd met de mooiste patronen in bladgoud, aan de stenen muren in de grote hal hangen prachtige banieren, een bard speelt op zijn lier en zingt een lied over het heroïsche leven van koning Steven. De tafels zijn gedekt met zilveren bestek en eindeloos veel eten, over de hele hal staan tonnen met mede en wijn verspreid. Zijn meest trouwe adviseurs geven hem hun complimenten over zijn diplomatieke prestaties en een klein comité aan knechten staat hun bevelen af te wachten.



‘Laat het feest beginnen!’ roept de koning en de knechten schieten weg. Steven neemt plaats op zijn troon en kijkt toe hoe de grote hal langzaam volstroomt. Vrienden en familie, de rijkste mensen van de stad, heersers van verre landen en hun gespuis; allemaal zijn ze erbij en komen ze even langs bij koning Steven voor een praatje. Steven, op zijn beurt, vertelt maar al te graag over zijn avonturen tijdens zijn reis. Over hoe hij door dorpen en steden trok die nog niet eens op Stevens landkaarten stonden, over de draak die hij met een enkele slag van zijn zwaard versloeg (‘Kijk maar, het zwaard ligt daar op tafel, met het bloed er nog aan’), over hoe hij tot slot een einde maakte aan de eeuwenlange oorlog met het rijk van koning Egbert, door alleen maar even met hem te praten. De luisteraars hangen aan zijn lippen, roepen ‘oh’ en ‘ah’ op precies de juiste momenten en schieten een eindeloze stroom vragen op Steven af, die hij natuurlijk maar al te graag beantwoordt.



Het feest lijkt een groot succes te worden – er wordt gelachen, gezongen en gedronken – totdat de deur van de grote hal met een kreet open wordt gebeukt en de bode al zwetend en hijgend binnen komt gestrompeld. Hij zwaait met een envelop. ‘De vijand,’ weet hij nog amper uit te brengen. ‘Egbert… de vrede was een leugen… allemaal afleiding. Oorlog… ze staan buiten.’ Compleet uitgeput valt hij met een doffe klap op de grond.



Koning Steven aarzelt geen moment: ‘Ten oorlog!’ brult hij. Hij trekt zijn zwaard uit de schede en stormt met harnas en al de grote hal door. Gesterkt door het lage, gevaarlijke geschreeuw van zijn soldaten die achter hem aan rennen sprint hij naar buiten, waar het leger van koning Egbert op een groot open veld op hem staat te wachten.



‘Egbert!’ roept hij. ‘We hadden een einde kunnen maken aan deze vete, je zult boeten voor dit verraad!’



Aan de andere kant van het veld is het enige antwoord een bulderende lach van koning Egbert, een lach die zegt: ‘Ach, naïef kind, dacht je nou echt dat we vrede zouden sluiten?’



Een woede begint te borrelen in Stevens aderen, hij balt zijn vuisten. ‘Wees klaar om te sterven, koning Egbert,’ fluistert hij in zichzelf. Dan draait hij zich naar zijn soldaten, kijkt zijn leger aan.



‘De tijd voor strijd is gekomen, vrienden,’ spreekt hij. ‘Verdedig onze stad, verdedig ons volk, verdedig onze trots. Sommigen zullen sterven, maar we zullen elkaar weerzien. Zo wij broeders zijn in ’t leven, zijn wij broeders in de dood.’ En met die spreuk draait hij zich weer om, zet hij de aanval in en stort hij zich in het gevecht. Pijlen vliegen door de lucht, paarden passeren hem aan alle kanten. Het metaal van zwaarden schiet rakelings langs zijn hoofd en zelf slaat hij als een bezetene door de harnassen van zijn tegenstanders. Bloed kleurt het gras rood, soms ligt er een afgehakte hand te wachten op de eerlijke vinder, maar Steven ziet dit niet. Er is een waas voor zijn ogen gekomen: het enige wat hij nog ziet zijn de soldaten die zijn weg naar koning Egbert blokkeren. Hij slaat en hakt en ontwijkt en langzaam maar zeker hoort hij de bulderende lach van Egbert steeds luider in zijn oor, maar dan &#8211;



Hij voelt een hand die hem bij zijn shirt vastpakt en hem naar de grond trekt. De kleine Steven slaat wild om zich heen, maar het lukt hem niet om de hand tegen te houden die hem door het zand heen sleept en hem uiteindelijk door het gat heen trekt, als water dat verdwijnt in een afvoerputje. Voor hij het weet wordt zijn hoofd aan de andere kant weer uit het zand getrokken. Wanneer hij zich omdraait ziet hij dat de hand die op zijn schouder ligt die van zijn moeder is.&nbsp; Ze houdt haar gezicht heel dichtbij het zijne en ze kijkt hem onderzoekend aan. Haar mascara is uitgelopen, haar ogen zijn rood. Haar haren zitten door de war, alsof ze net uit een auto-ongeluk komt gewandeld.



‘Sorry dat ik laat ben,’ zegt ze. ‘Er was een probleempje, thuis.’ Haar adem ruikt sterk naar iets dat Steven wel herkent, maar waarvan hij niet weet wat het is. Ze komt overeind en steekt haar hand naar hem uit. Een paar van haar nagels zijn afgebroken.



‘Kom, Steven. Tijd om naar huis te gaan.’ 



Zijn benen voelen zwaar, alsof de bak waarin hij zit ineens gevuld is met drijfzand. Toch stapt hij de zandbak uit en met een gebogen hoofd laat hij zijn hand in die van zijn moeder glijden, hoewel hij eigenlijk bang is dat haar afgebroken nagels hem zullen snijden. Samen lopen ze van het terrein af. Steven kijkt niet meer om; morgen zullen alle zandkastelen toch verdwenen zijn.

Wanneer ook het laatste kind met zijn hand in die van zijn moeder en zonder Steven gedag te zeggen is verdwenen en Steven dus alleen...

<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_7.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2346" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_7.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_7.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_7.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_7.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>


jeugdindruk



indruk opgedaan in een buurthuis: een portret van jezus als jonge minnaar

jeugdindruk indruk opgedaan in een buurthuis:een portret van jezusals jonge minnaar

<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_9.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2342" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_9.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_9.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_9.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_9.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>


Van de appelboom



zo valt van de appelboom het rode licht in het huis

Van de appelboom zo valt van de appelboom het rode lichtin het huis

<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_8.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2338" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_8.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_8.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_8.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_8.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>


bekronen



rust: – ook anderen dragen een hart van krassen voorzien: een kleine woning met allerlei opvattingen bekroond

bekronen rust: –ook anderen dragen een hartvan krassen voorzien: een kleine woningmet allerlei opvattingen bekroond

<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_4.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2334" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_4.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_4.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_4.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_4.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>


te zien, te denken



de horizon te zien het allerlaatste tussen hemel en aarde



en niet veel te denken: ik en de aarde bewegen nu o allesomverwerpende bogen

te zien, te denken de horizon te zienhet allerlaatste tussenhemel en aarde en niet veel te denken: ik ende aarde bewegen nu oallesomverwerpende bogen

<div class="wp-block-image"><figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_1.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2326" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_1.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_1.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_1.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_1.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>



als bloemen



vastgelegd als bloemen van steen o een zacht zacht gesteente, een stenen veld met oude wonden begroeid

als bloemen vastgelegd als bloemen van steeno een zacht zachtgesteente, een stenen veldmet oude wonden begroeid

<div class="wp-block-image"><figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_2.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2321" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_2.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_2.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_2.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_2.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>



ongemaakt



een jongen in het water; in de war en in rust: de mensen op afstand en zijn naam ergens ver ver ver

ongemaakt een jongen in het water; in de waren in rust: de mensen op afstand en zijn naamergens ver ver ver

<div class="wp-block-image"><figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_3.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2316" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_3.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_3.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_3.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_3.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>



bronskleurig draad



van bronskleurig draad ge- weven stralen



vroeg boven het vroege land

bronskleurig draad van bronskleurig draad ge-weven stralen vroeg boven het vroege land

<div class="wp-block-image"><figure class="aligncenter size-large"><img data-recalc-dims="1" loading="lazy" decoding="async" width="768" height="1024" src="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_5.jpg?resize=768%2C1024&#038;ssl=1" alt="" class="wp-image-2311" srcset="https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_5.jpg?resize=768%2C1024&amp;ssl=1 768w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_5.jpg?resize=225%2C300&amp;ssl=1 225w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_5.jpg?resize=1152%2C1536&amp;ssl=1 1152w, https://i0.wp.com/vuurland.bes-sel-sen.studio/wp-content/uploads/2022/05/stift_5.jpg?w=1536&amp;ssl=1 1536w" sizes="auto, (max-width: 768px) 100vw, 768px" /></figure></div>



herbergen



men kan hier nog door het venster kijken van een huis waar men geen waarheid vindt maar nachtverblijf

herbergen men kan hier nog door het venster kijkenvan een huis waar men geen waarheid vindt maarnachtverblijf

Ik zeg liefde I

Ik zeg liefde II

Ik zeg liefde III

Ik zeg liefde IV

Ik zeg liefde V

Vijf gedichten over het landschap als liefde

De volgende dag langs de kant van een verlaten, puntgave weg gadegeslagen door een traag herkauwende koe – toe, gun me



een vachtje om me aan te warmen – een bord. Oranje. Man met schop. Críoch – dit is het einde



van de werkzaamheden. Door haar ogen kijk je me aan. Ik zie je denken: je had maar één taak.



Hier betekenis aan te geven.

De volgende dag langs de kant van een verlaten, puntgave weggadegeslagen door een traag herkauwende koe – toe, gun me een vachtje om me aan...

En de vergeten rituelen. Zie je die steencirkel? Erbinnen brandt licht maar de vraag is wie er dansen. Er komt stralingswarmte af



die ik probeer te vangen vast te houden in de luwte



van je armen, onder je regenjas.

En de vergeten rituelen. Zie je die steencirkel? Erbinnen brandt lichtmaar de vraag is wie er dansen. Er komt stralingswarmte af die ik probeer te...

Aan het einde van de dag wordt god weer opgeborgen in een woord. Aardappels, kolen, pastinaken: ook de aarde



tuimelt in haar ruime zakken terug.



Landmassa’s slaan het duister om als dekens aan de hemel vonkt een nachtnet van sterren



of zijn het schepen?



Weet je, liefje, jij zit jezelf niet in de weg en zielsgelukkig ben ik met een vuur gestookt op kolen. Ik leg me te slapen



tegen je buik. Dit is alles wat ik wilde: een huis. Ikzelf de vreemdeling daarin.

Aan het einde van de dag wordt god weer opgeborgenin een woord. Aardappels, kolen, pastinaken: ook de aarde tuimelt in haar ruime zakken terug. Landmassa’s...

Klei

Bril

Citroen

Kloof

Brug

Deur

Foto

Zeven prozagedichten waarin Harm Hendrik het bij één ding probeert te houden

Jezus was iemand met het goddelijke vermogen om zichzelf weg te geven. Kleine delen van zichzelf, aan wie hem nodig had. Zonder op te raken. Op een dag was hij omsingeld door een menigte van mensen die hem wilden, ieder voor zichzelf. Ook een zieke vrouw. Ze geloofde weliswaar niet dat zij het waard was gezien te worden door de heiland maar ze geloofde wel dat hij het was. Hem had ze nodig. Ze wurmde zich door de menigte heen en raakte hoopvol Jezus’ kleren aan. Jezus, die wist hoe ontoereikend woorden waren, zei meteen dat iemand hem had aangeraakt. Voor zijn vrienden, die eveneens verdrongen werden door de menigte, was die uitspraak niet meteen begrijpelijk, maar de vrouw begreep het wel wel. Ze had Jezus gekregen, genomen, en was genezen.



Leerde God op dat moment hoe het was om gefotografeerd te worden? Op die manier raken stervelingen zichzelf overal kwijt. Op een feest, omringd door vrienden, kennissen en vreemden. Op straat. In de hei. Op elk verlicht moment fotografeerbaar. Hoe vreemd moet het voor God zijn geweest zo machteloos te staan. Iemand stak haar hand uit en hij voelde het. Iemand nam hem in zich op. Een foto? Misschien was het zoals je een blik kunt ontmoeten. Iemand ziet je vanaf de andere kant van de kamer. Als in: ze ziet je, daar, waar je bent.

Jezus was iemand met het goddelijke vermogen om zichzelf weg te geven. Kleine delen van zichzelf, aan wie hem nodig had. Zonder op te raken....

Als er een perfecte hoek bestaat, dan alleen voor de half open deur. Ik heb geen andere hoek waar niets op af te dingen valt. Ik niet, maar stel, mijn geliefde kent zelfs deze hoek nog niet en vraagt me: laat het me zien, de schoonheid van de half open deur. Dan zie ik het voor me hoe de deur eruit moet zien. Rest het slechts het beeld te creëren met de deur die ik tot mijn beschikking heb.



Zoals zo vaak bij schoonheid is de creatie een grotere opgave dan de voorstelling. De mooiste hoek van de half open deur is niet van alle kanten even mooi. Het is in feite de mooiste onder de weer mooiste hoek van de toeschouwer tot de half open deur. Hoe achterhaal ik welke dat zijn zonder eindeloos met de deur en mijn geliefde te schuiven? Nee, denk ik steeds opnieuw. Nee, dit is het nog steeds niet.



Net als maanlicht of ochtenddauw moet de mooiste half open deur aangetroffen worden als die er toevallig is. Wacht, blijf staan. Kijk. De mooiste deuropening die je ooit zult zien.



Mijn liefje twijfelt even. Ze loopt naar de deur en opent die. Ze loopt weer terug en kijkt, waarna ze weer iets aan de deur verandert. Ik ga aan de tafel zitten. Ik trek de kurk uit de wijn en schenk mezelf in. Bij kaarslicht mag ik toeschouwer zijn van al haar pogingen.

Als er een perfecte hoek bestaat, dan alleen voor de half open deur. Ik heb geen andere hoek waar niets op af te dingen valt....

Ook zijn er de verhalen. In het woekerende groen voorbij de baai liggen de kinderen van koning Lír. Gevangen, vervloekt,



verbannen en veranderd in zwanen



na negenhonderd jaar op de aarde en een lange winterslaap gister opgegraven. Wat de skeletten ons vertelden:



dat een huid moet zijn als een huis.

Ook zijn er de verhalen. In het woekerende groen voorbij de baailiggen de kinderen van koning Lír. Gevangen, vervloekt, verbannen en veranderd in zwanen na...

Op het gebied van wakker liggen, vindt mijn geliefde mij een slappeling. Zijzelf waakt zonder gewoel een uur voor ze inslaapt. Het is waar: ik, daarentegen, sta na een half uur weer naast mijn bed om de situatie te doorbreken. Ik trek een streep in het zand, waarachter ik niet langer wakker lig. In de wereld voorbij de streep is het alsof ik nog niet naar bed ben gegaan.



Ik lig te denken aan een onafgemaakte brug. Ergens bestaat de rest, en reikt de brug tot aan de overkant. Wie aan de brug begon bouwde ook aan wat er nog kon komen. Werkt een notitie niet ook ongeveer zo? Eerder vannacht dacht ik aan muziek, maar nee: muziek is stil voltooid. Een notitie verankert iets dat nog gemaakt moet worden in de marge. Daar kan iemand ooit een grap, gedicht of argument van maken.



Zojuist bedacht ik dat de nacht het wit rondom de zwarte letters van de dag is. Als dat zo is, dan stap ik in de marge uit mijn bed. Dan lees ik in de marge, of reik ik in de marge naar papier, om in het donker, in de hoop mijn geliefde niet te ontwaken, een paar woorden op te schrijven waar ik morgen mee verder kan.



Ze zal alsnog wakker worden. En het zal geen probleem voor haar zijn. Ze wacht, geduldig. Langzaam wordt het wit. Er is niets gebeurd.

Op het gebied van wakker liggen, vindt mijn geliefde mij een slappeling. Zijzelf waakt zonder gewoel een uur voor ze inslaapt. Het is waar: ik,...

Ik zeg liefde



maar bedoel een landschap. Je bent een eiland dat aan mijn uitzicht ontspringt, een bergkam



in sterk verouderd zonlicht gevangen. Je kust mijn wangen maar je kent me niet.



het is duidelijk wie van ons de sterkste is –



het is je reikwijdte en hoe ik daarin verdwijn als je in volle vleugelslag naar me grijnst.

Ik zeg liefde maar bedoel een landschap. Je bent een eilanddat aan mijn uitzicht ontspringt, een bergkam in sterk verouderd zonlicht gevangen. Je kustmijn wangen...

Was het maar mogelijk een kathedraal te bezoeken. Nu bezoeken we kathedralen om te bidden, trouwen of rouwen, of schenden we de plek waar anderen dat doen, als toerist. (Schend ik, enzovoorts.) Was het maar mogelijk een kathedraal te zien opdoemen: het silhouet, de façade, de meer of minder decoratieve hoekstenen, de ramen. En om naar binnen te gaan door de deur in de grotere deuren, alleen. Je betreedt geen anachronisme, geen reconstructie. Binnen is het stil zoals het stil is op een plek waar niemand hoeft te zijn, maar niet omdat iedereen is vertrokken. Je kunt het gebouw, dit huis, bekijken terwijl je er, stap voor stap, doorheen loopt. Hoe zou dat zijn? Ik heb eens horen zeggen dat een langspeelplaat een kloof is waar je doorheen luistert. Hoe zou het zijn om als een naald door een kathedraal te bewegen. Ik zie een groot maar simpel gebouw voor me. Binnen valt het licht door de vensters op de rijen met banken. Ik hoor mijn eigen voetstappen weerkaatsen langs de muren, op naar de welvende plafonds. Vooraan staat het vont, een ondiepe vijver. Erachter wordt op een donker schilderij een magere Johannes de doper tegen de grond gedrukt door een man met een zwaard. Dit is waarvoor ik ben gekomen; hier hoort dit schouwspel thuis. Eindelijk kan ik het zien.

Was het maar mogelijk een kathedraal te bezoeken. Nu bezoeken we kathedralen om te bidden, trouwen of rouwen, of schenden we de plek waar anderen...

De zomer, zou ik zeggen, kleurt geel.



Er heersen ook andere heldere kleuren, zoals groen en blauw, blauw vooral. Ze zijn overal. In het gras, bijvoorbeeld, en aan de hemel, vooral als de lucht schoon is, en droog. God, dat blauw. Waar zie je dat anders dan in de wolkeloze zomerhemel, als je op je rug dobberend in het water bijna niets anders kunt zien?



Misschien een vliegtuig – misschien dat er, ergens in het blauw, nog een spoor drijft van een vliegtuigvlucht. Dat wittige lijntje, de smet die het blauw des te nadrukkelijker doet uitkomen.



Ik weet niet wat ik ervoor zou geven om dat blauw, dat ontegenzeggelijk het blauw van de zomer is, bij me te kunnen dragen. Een dik stukje papier, het zit dubbelgevouwen in de kontzak van de broek die ik draag. Ik zou het eruit halen, open kunnen slaan en een perfect deel van de zomerlucht zien, zelfs in de winter.



Een aantal schilders heeft zoiets geprobeerd. Fotografen ook. Anne Atkins legde behandelde platen in de open lucht met erop een stuk wier dat ze uit de zee had geplukt. Langzamerhand, om de lubberige bladeren heen, kleurden die eerste foto’s een prachtig cyaan – een goede poging.



Natuurlijk, er zullen er zijn die zeggen: de lente. Je hebt ze net een helder geel laten zien. Het deed ze aan een narcis denken. Aan welk seizoen zou zwart hen doen denken? Aan welk deel van het jaar denken ze bij rood?



Probeer eens te zeggen: hooi. Of zeg: zon.



Een dagdroom, de gele zon. Zeker tijdens de zomer. Wie jong genoeg is om het nog te proberen, kan op het heetst van de dag opkijken en zien dat de zon witheet is. Maar als ik me de zon voorstel – ik lig in de schaduw of misschien schemert al; het is koeler maar nog steeds warm – dan zie ik de zon aan voor een citroen.



Ik leg een citroen op een snijplank. Simpelweg. Een scherp mes halveert de vrucht en snijdt een schijf van één van de helften af. Ik houd hem omhoog. Dat kun je doen tijdens de zomer, het seizoen waarin het gewicht van alle dingen gecentreerd lijkt te zijn. De dingen bewegen niet zoveel. Ze vibreren op hun plaats. En als ze dan bewegen, is het één bijna overduidelijke beweging: hier.



De zon schijnt door het gele vruchtvlees heen.



Geel op geel, dat is de zomer. Een hete kleur. Een kleur zonder dood, zonder vrede en zonder bestemming.

De zomer, zou ik zeggen, kleurt geel. Er heersen ook andere heldere kleuren, zoals groen en blauw, blauw vooral. Ze zijn overal. In het gras,...

Waarom doe ik mijn bril af als ik in de stoel tegenover mijn therapeut ga zitten? Ik hou meteen van deze vraag. Het is zo’n geladen situatie. De betekenis die elke handeling, elke uitspraak, elk zwijgen zou kunnen hebben. De bril; het zicht. De kleinste vorm van blootgeven. Maar ook als ik ergens anders huil doe ik mijn bril af. Misschien is het niet meer dan een pragmatische gewoonte.



In de bus onderweg naar de stoel, bedacht ik dat de reis de helft van het werk was. Deels lezend, deels besluitend wat ik in zou brengen, welk materiaal – deel van mijzelf – we moesten behandelen. Ik dacht: dit is wat de behandeling doet. Ik ben al bezig voor ik begonnen ben. De afspraak valt als een kiezel in het water van mijn dag. Nu al gaan er kleine golfjes door me heen.



Je kunt niet in elke richting dezelfde reis maken, en ja, het zou kunnen dat je nooit hoeft aan te komen. Mogelijk scheelt dat in de kosten. Ik kom denk ik, als het er wat deze reis op aankomt, verbeeldingskracht tekort. Ik hou ervan mijn bril weer op te zetten en te voelen hoe de kunststof koel op mijn neus en oren rust, koel als een ruit waar mijn voorhoofd tegenaan leunt.

Waarom doe ik mijn bril af als ik in de stoel tegenover mijn therapeut ga zitten? Ik hou meteen van deze vraag. Het is zo’n...

"Zo groot als Ik"

een Aards geluk

Welk Hart

Geen weifelende God

O listig Wrak

Vijf vertalingen van Emily Dickinson

Af en toe vertaal ik een gedicht van Emily Dickinson. Hier laat ik een paar van die vertalingen lezen, samen met wat notities. Deze laatste keer een vertaling van ‘A great Hope fell’.



*



Dit gedicht schreef Dickinson op een envelop. De regels zijn afgebroken om op het papier te passen, maar door het metrum valt het als gedicht te herkennen.



Het is kort, en het stopt abrupt.



Ik werkte aan mijn vertaling op een balkon. Toen ik bijna klaar was, en even opstond, blies de wind mijn aantekeningen weg. (Gelukkig kon ik me de regels, door het metrische houvast, goed herinneren.)







Een grootse Hoop Viel ongehoord Het Puin lag binnenin O listig Wrak Dat Zweeg, en zich Geen Omstander liet zien

Af en toe vertaal ik een gedicht van Emily Dickinson. Hier laat ik een paar van die vertalingen lezen, samen met wat notities. Deze laatste...

De meeste dingen zijn geen klei. Je duwt ze niet met je handen in een vorm waarvan je eerst nog maar een vaag idee had, of in een vorm die je toevallig bevalt. De meeste dingen zijn zoals dat vage idee. Ze zijn er nog niet.



De dingen die er wel zijn lijken niet genoeg op elkaar om zoals de meeste andere dingen te zijn: klei is als klei, maar sommige klei droogt aan de lucht, op kamertemperatuur, en andere pas als het heel heet wordt, om nog maar te zwijgen over knaagdieren, insecten of algen. Maar al die dingen die er zouden kunnen zijn – als iemand ze zou helpen – die hebben meer gemeen dan welk ding op aarde. Een wereld groter dan de wereld.



Ik bedoel: ik houd van kleine dingen. Dit denk ik vaak, dat ik van kleine, gewone dingen houd. Er staat bijvoorbeeld een kleine kandelaar op de schouw in mijn appartement. Er is één lepel in de la met een knik erin. En een groene fles, waar nu een kaars in staat. Die heb ik meegenomen nadat een vriend en ik hem leeg hadden gedronken.



Problematischer dan de relativiteit van omvang is alleen dat er zoveel kleine dingen zijn waarvan ik niet houd, waar ik nooit van zou kunnen houden. Ik heb verkeerd gedacht. Ik heb een aantal, best veel eigenlijk, kleine dingen verzameld, zoals je kleine beetjes overgebleven klei verzameld tot ze samen weer een groot stuk worden, en aan dat stuk heb ik gedacht, aan wat aangename vormen.

De meeste dingen zijn geen klei. Je duwt ze niet met je handen in een vorm waarvan je eerst nog maar een vaag idee had,...

Af en toe vertaal ik een gedicht van Emily Dickinson. Hier laat ik een paar van die vertalingen lezen, samen met wat notities. Deze keer een vertaling van ‘Though the great Waters sleep’.



*



In de jaren die voorafgingen aan het schrijven van dit gedicht, was Dickinson veel naasten verloren. Ook andere gedichten uit dezelfde tijd gaan over de dood. Ze heeft het gedicht een aantal keer naar een rouwende vrienden gestuurd.



Twintig jaar eerder schreef ze in een brief niet religieus te zijn, in tegenstelling tot de rest van haar gezin. ‘Elke ochtend praten ze met een zonsverduistering die ze “Vader” noemen.’



‘Alles wat we van de hemel weten is afscheid’, dichtte ze ergens anders.



Dickinsons geloofsleven is moeilijk te vangen in de termen van vandaag. Tegenwoordig lijkt de belangrijkste geloofsvraag of er een God bestaat, maar dat Godsbestaan lijkt Dickinson vaak niet erg te interesseren. Ook in dit gedicht is dat het belangrijkste niet, God heeft een soort bijrol, als deel van een beeldspraak. Sterker nog, door de verwoording klinkt het haast alsof er meerdere zijn.







Hoewel de Wateren slapen, Dat ze de Diepten zijn Moet je geloven, Geen weifelende God Ontbrandde dit Verblijf Om het te Doven —







Doven is het einde, maar niet het doel van een vlam. Waaraan je niet kunt twijfelen, schrijft Dickinson, is de waarde van het branden. We geloven dat de stilte van de dood niks oppervlakkigs is, een diepte herbergt.



(Kijk niet naar de hemel: kijk naar de zee.)

Af en toe vertaal ik een gedicht van Emily Dickinson. Hier laat ik een paar van die vertalingen lezen, samen met wat notities. Deze keer...

Afwas

Rolschaatsen

Wormenhotel

Badkamer

Fotoalbum

Vijf irreële angsten gevangen en ontleed

Ik zit aan onze ronde eettafel. Het blad is rijk bezaaid met foto’s, slordig en ongeordend als de gevallen bladeren in een herfstbos. Tussen de afdrukken ligt ook een tubetje secondelijm, een dikke prittstift en een paar scharen. Ik laat de foto’s door mijn vingers glijden.



Deze momenten zijn van mij. Ik heb ze midden in hun vlucht uit de lucht gegrepen, vast geklemd in mijn knuisten. Ik heb ze afgedrukt en ga ze nu als dode vlinders vastpinnen, ze laten contrasteren met een smetteloze ondergrond. Alsof ik aan mezelf wil bewijzen: ik heb gefladderd en gezweefd. &nbsp; De meeste foto’s zijn van wegwerpcamera’s. Op de achterkant staat schuin gedrukt een datum, onverbiddelijk. Ik glimlach, voel een tinteling in mijn buik die ergens tussen blijdschap en weemoed in blijft zweven. Mijn gedachten dwalen af naar Johan Huizinga. De faculteit waar ik studeerde is naar hem vernoemd. Een groot gedeelte van de mensen op deze foto’s ontmoette ik daar, tijdens mijn studie geschiedenis. Huizinga bedacht de term historische sensatie, ‘een gevoel van onmiddellijk contact met het verleden’. Een gevoel dat hartstocht voor het verleden stimuleert.



Het is een gevoel dat ik als een deken om me heen wil slaan. Ik wil er helemaal in wentelen als een varken dat in volle overgave rond rolt in een modderbad. Vroeger was het gras groener. De mensen waren leuker, de muziek mooier, de zomer duurde langer. De tijd was toen rijker, dikker, trager. Die plakkerige zoete langzame dagen waarin we eindeloos in de zon zaten. Elke minuut goedgevuld, dik en donzig als dure kussens. En we lachten. Altijd. We lachten altijd. Er was niemand die ons van onze lach kon beroven. We stelden onze lens erop scherp, lieten onze tanden flikkeren in het licht van de flits. Ik sorteer mijn foto’s op datum en plak ze in mijn album. Met een dikke zwarte stift schrijf ik de jaren en dagen erbij. Fotograferen is conserveren. Het vervult de diep gekoesterde wens om vluchtige momenten lang houdbaar te maken. Met een verrukkelijk mechanisch geluid wordt de herinnering stilgezet. Die klik is de klank van weerstand. Het is het geluid van een knop die grip weet te vinden op de tijd. Met mijn foto’s in mijn handen weet ik: gisteren kwam alles goed.



Hoe banger ik ben voor morgen, hoe liever ik naar vroeger kijk. Niet omdat ik echt geloof dat alles toen beter was, maar omdat ik kan zien, haast tastbaar, wat goed en veilig is geweest. Ik geef mezelf een illusie cadeau. De illusie dat ik het verleden kan vasthouden en tegen me aan kan drukken. Dat alles wat ik koester samen te vatten is in een plakboek &#8211; een heel leven bijeengehouden door prittstift en fragiel ogende ringbanden. En dat als ik alles goed genoeg aandruk, het blijft zitten tot in de eeuwigheid.

Ik zit aan onze ronde eettafel. Het blad is rijk bezaaid met foto’s, slordig en ongeordend als de gevallen bladeren in een herfstbos. Tussen de...

Logo	Vincent Hammingh
Kernteam	Iduna Paalman, Thijs Joores, Erwin Hurenkamp, Oumaima Belkhdar
Website	Laurens Besselsen

Archief