Kaders

Ola Enzler

zwaluw

Lena Claessen

Genetisch dichter bij de woolly mammoth dan bij het huidige kabinet

Isa van Rooy

Let it be

Chard van den Berg

de nieuwe zon - nacht

Ella Meyvisch

groot genoeg gekocht om nog te groeien

Leonie Moreels

De holle nacht is koel, roerloos en oneindig. In de duisternis kan de wereld nog alle kanten op, alsof het bospad ineens naar boven zou kunnen ombuigen, zodat de mestkever de hemelbanen kon bewandelen, tussen de sterren door. Hij kijkt op naar de sterren die tintelen in het luchtruim als zinloze, eenzame pogingen om het duister te verdrijven, als lichtpunten tegen de totale versluiering van het universum.



Ook over de geheimzinnige horizon, waarover de mestkever zo vaak dagdroomde, heeft de nacht schaduwen heen geworpen. Maar hij hoopt dat de horizon morgen met het plots opkomende zonlicht weer zal verschijnen, en dat blijkt dat hij toch nog dichtbij gekomen is. De mestkever zou hem nog minstens eenmaal willen zien, zoals hij iedere nacht opnieuw wenst, omdat hij telkens weer dat beeldschone uitzicht vergeet, die steeds veranderende mengeling van het wereldeinde met het hemelse licht en donker, met grijs en donzig en diepblauw.  



De oude mestkever probeert gedachteloos zijn stapritme aan te houden, zoals voorheen, maar hij merkt dat de grond van het bospad doorheen de nacht steenhard geworden is. Zijn achterpoten doen pijn en trillen telkens wanneer ze de onverbiddelijke aarde aanraken, alsof ze er niet meer op thuishoren. Nog steeds houdt de mestkever onnoemlijk veel van de akkerzwarte aarde, de voorspelbare aarde die hij zo goed heeft gekend, ook al heeft hij in zijn rechtdoortocht naar de horizon nooit tweemaal dezelfde aarde aangeroerd. Enkel de trillende achterpoten van de mestkever staan nog in voor zijn laatste, beurtelingse verbinding met de wereld. Zijn blinkende pantser met blauwachtige schijn was al die tijd al naar de nachtelijke hemel toegekeerd, naar die oneindigheid van sterrenogen.



De mestkever ademt zwaar en moeizaam. Maar zolang hij de frisse boslucht blijft inademen, blijft ook zijn massieve, gedrongen mestbal rollen. De mestkever voelt zijn mestbal onder zijn versleten poten, en hij vraagt zich af hoe hij ooit iets kon creëren dat zoveel volmaakter en verhevener is dan hijzelf. In het zwakke maanlicht heeft de bol een zilveren kleur gekregen, als van een onverwoestbaar metaal. De geur van ontbinding stijgt op naar de lucht, de geur van wat aan de dood voorbijgaat. Op zijn eigen mestbal kan de schepper het eeuwige leven ruiken.



De nacht laat de mestkever alleen nog toe de wortels van de bomen te aanschouwen. Zo neemt hij afscheid van zijn wereld. De boomwortels zijn in elkaar gevlochten alsof ze hier liefst voor altijd zouden willen blijven. Alsof ze, terwijl ze de aarde drinken, zo in de grond zijn vastgeketend omdat ze weigeren naar het hemelse te worden getrokken. De mestkever voelt zich nu bijna helemaal ontdaan van diezelfde aarde, en hij kijkt vervreemd toe hoe de wortels zich blijven vastklampen aan iets dat hem geen zachtheid meer geeft.



Daarom staat de mestkever maar stil, duizelingwekkend stil, terwijl de zware lucht hem omklemt en nooit meer laat verdergaan. Hij is verbaasd dat zijn abrupte stilstand geen verzet, geen beweging veroorzaakt.



Zijn voorpoten laten de mestbal los en zijn gitzwarte schild wordt naar het luchtruim getrokken, waar hij onzichtbaar en overbodig wordt. Hij glijdt langs de wondermooie sterren, die hem momenteel maar weinig kunnen schelen, want ze horen niet meer bij wat hij dacht te kennen. Zelfs zijn mestbal redt zich wel, denkt hij. De vederlichte mestkever sluit zijn kraalogen terwijl hij rustig in de kosmos zweeft, en nog nooit heeft hij zo’n inktzwarte nacht gezien.

De holle nacht is koel, roerloos en oneindig. In de duisternis kan de wereld nog alle kanten op, alsof het bospad ineens naar boven zou...

de nieuwe zon – nacht

de nieuwe zon - schemer

Door de schemering lijken de contouren van het bos nevelig en buigbaar. De muggen zijn uit hun diepe dagslaap opgestaan en vertroebelen, zoemend op ongelijke tonen, de lucht als bewegingen in tegengestelde richtingen. Het hele bos verstilt, maar de muggen herleven alsof ze alleen nog maar dit onbestemde schemeruur te leven hebben.



Door de muggenzwermen heen kijkt de mestkever hoe steenvormige wolken de zon verdringen. Het oranje licht breekt en duwt. Nu is het alleen nog wachten tot het achtergebleven zonlicht laag genoeg zakt, tot het duister wordt. Maar de mestkever hoeft niet per se helder te kunnen zien om door te gaan. Al heel lang kent hij de weg uit zijn hoofd. De weg zit ook in zijn doorleefde, ruige poten. De voorste twee liggen op zijn mestbal, die bovenal door moet blijven rollen vooraleer zijn kleine wereld stil komt te staan. Zijn achterpootjes staan recht in de aarde, hij zet ze één voor één vooruit, zonder na te denken. Dat kan de mestkever zelfs helemaal blind.&nbsp;



Valavond. De meeste bosdieren komen nu op adem, verschuilen zich in overschaduwde hoeken en zwijgen. Alleen de krakende schreden van de mestkever klinken nog door. Hij wil de evenwijdigheid van de tijd niet verstoren, de voorwaartse, onafgebroken, rechte tijd, gelijk zijn eigen pas. Een zware slaap doet dit verloop der uren misschien even vergeten, maar zodra je wakker schiet, is de tijd alsnog voorbij. Dan ben je weer iets dichter bij je eigen dood. En in de dood kan ik al genoeg verpozen, denkt de mestkever, terwijl zijn hoorns glanzen in de avondzon. De geur van zijn mestbal lijkt nog indringender in het halfduister, in de ruime, vochtige lucht, en de mestkever is fier op zijn rijkdom. Op zijn levende, draaiende creatie.



Elke poging om de valavond te vangen is vergeefs. Vermomd als licht sluipt hij binnen en overvalt zelfs zijn meest aandachtige toeschouwer. De mestkever voelt zijn eigen nachtelijke angst opkomen, zijn angst voor de plotse verdonkering van een bos dat stilaan wegkwijnt. De mestkever wil de scheurende wolken met daarachter het helse blauw weer zien. Het bladerdek boven hem als voorzichtige openbaring van het hemelgebeuren.



Hoog boven de mestkever gloeit nog één klein stipje licht dat zijn aandacht trekt. Het beweegt sierlijk en zacht, als een neerdwarrelend blad. Het groenige lichtje blijft roerloos op een punt in de lucht zweven, wachtend tot de mestkever naderbij zou komen. Hij ziet de geruisloze vleugels tegen het verlichte lichaam slaan. Een glimworm.



‘Schemer’, zegt de glimworm, zomaar, op schuchtere toon. Alsof hij al een hele tijd wachtte op een dolende, wakkere ziel om niet meer alleen in de stilte te zijn.



De mestkever probeert zich zijn eerste avondval te herinneren, maar in zijn geheugen vindt hij enkel een oneindigheid aan halfduisters die tot een enkel moment kan worden teruggebracht, alsof hij op zijn stokoude leeftijd nog maar één nacht heeft geleefd.



‘Het is al bijna voorbij’, antwoordt de mestkever. Want hij weet niet wanneer het is gebeurd, maar intussen zijn de stammen een onherkenbaar zwart geworden. De mestkever spreekt onwennig, alsof hij zijn woorden in een obscure holte werpt, zo bodemloos dat ze met een echo weerkaatsen en luider worden.



De glimworm geeft toe dat hij de schemer en de ondoordringbare duisternis niet kent. Toch weegt de nacht zwaar en drukt op zijn vermoeide vleugels. Omdat de glimworm zelf een levend licht is, bedenkt de mestkever verwonderd, met licht als deel van zijn wezen, van zijn tengere lichaam.



‘Maar hoe is dat dan, donker?’, vraagt de glimworm.



De mestkever probeert zich voor te stellen om altijd in het licht te hebben geleefd. In licht dat niet langer onthult, maar de duisternis voor je verbergt als een mysterieuze, onbereikbare wereld. En ineens voelt de mestkever zich weer heerser van het donker, met zijn blinde, ritmische stappen en zijn grip in de grond. Maar ook nu pas wordt hij, met de vraag van de glimworm, bewust van de onmogelijke aard van de duisternis, die zich bijna niet laat uitleggen, zien of horen.



‘Misschien is het zoiets als een groot gemis?’, aarzelt de mestkever.



‘Hoe bedoelt u, mestkever? Een gemis van wat?’



‘Van licht’, zegt hij, goed genoeg wetend dat hij de glimworm nog niet verder heeft geholpen met zijn levensbrandende vraag. Snel voegt hij toe: ‘Een gemis van alles. Zoals, ik zeg maar, een nachtelijke hemel zonder sterren. Het donker is hetgeen dat er niet is. Alles wat je dacht te kennen lost opnieuw op in het donker, tot er helemaal niets meer van overblijft.’



De glimworm moet hebben gesidderd van die woorden, want de mestkever ziet zijn lichtgroene lijfje even onregelmatig flakkeren. Hij twijfelt zelfs of het licht van de glimworm in de tijd van hun gesprek al een beetje was vervaagd. Het speelse achterste van de glimworm heeft een fletse kleur aangenomen, dat niet meer sierlijk danst maar hapert en stokt. Maar misschien beeld ik het me in, misschien zijn het mijn nachtelijke dagdromen, hoopt de mestkever.



‘Ik denk niet dat ik het begrijp’, bekent de droevige glimworm. &nbsp;



‘Of misschien is het ook wel als een diepte’, probeert de mestkever nog eens. ‘Het donker is onbegrensd en gaat oneindig diep. Dieper en dieper, de diepte in. Alsof de leegtes met elkaar vermenigvuldigen en zo een lege, maar dichte duisternis vormen.’



‘Dus je kan er in vallen?’, vraagt de glimworm.



De mestkever peinst eerst, maar zegt dan ja.



‘En verdwijn je dan mee in de leegte?’



‘Ik denk het. Of toch deels.’



‘En leef je dan nog wel? Als het helemaal donker wordt?’



‘Ik denk het. Of toch deels.’



Hierna hadden ze niets meer tegen elkaar te zeggen. Dus de glimworm hobbelde verder de lucht in, met zijn verzwaarde vleugels, tot de mestkever hem niet meer kon zien. Hij wist niet precies op welk moment de glimworm aan zijn zicht ontsnapte, want het ging zo traag en snel tegelijk. Maar hij hoopte dat de glimworm misschien eindelijk zijn verlossing tegemoet gevlogen was, zijn eigen diepte in, zijn eigen verdwijning.

Door de schemering lijken de contouren van het bos nevelig en buigbaar. De muggen zijn uit hun diepe dagslaap opgestaan en vertroebelen, zoemend op ongelijke...

de nieuwe zon – schemer

De nieuwe zon - zenit

De mestkever. Voor de mestkever gaat alles altijd maar voort, zonder dat hij erbij stil staat. Zelfs nu de warmte van juni in de lucht hangt, hijgt de kever terwijl hij zijn mestbal naar de horizon duwt, langs het bospad. De volheid van de zomer begint de lente in te halen, merkt hij. Dat ziet de mestkever aan de onvolmaakte knoppen die tot volle bladeren volgroeien. Hij merkt het aan het zonlicht, dat alleen nog maar in gele druppels doorheen het bladerdek glipt. Alleen de felste zonnestralen glijden heelhuids door de boomkruinen, dringen opdringerig door elk gaatje binnen zoals enkel de zon dat kan. Op dit uur dampt het bospad. Net als de mestkever hijgen en puffen de bladeren. Het middaglicht doet zandwolken tot in de lange verte opdoemen. Het dunne, gouden zand lost stilaan in de hemel op, ziet hij, maar nog voor het echt kan verdwijnen, verschijnt het alweer.&nbsp;



‘Wat een wereld’, zucht de mestkever. &nbsp;



De mestkever duwt een mestbal vooruit die misschien wel driemaal groter is dan hijzelf. Ze verspert zijn zicht een beetje. Gelukkig weet hij perfect welke kant hij op moet. Voorwaarts, naar de horizonlijn, op het einde van de weg af. Wanneer de mestkever dan toch voor zich uit probeert te turen, ziet hij voortdurend aan weerskanten van het pad bomen, opgesteld in rijen als koninklijke wachters van het bos. Ze buigen zich over het bospad heen, met hun takken gekromd, alsof ze geduldig wachten op de komst van een goddelijk wezen. In de verte vloeien de robuuste kruinen samen tot een plechtig, onaantastbaar groen. Maar telkens wanneer de mestkever dichterbij komt, ziet hij ook de letsels van de bomen, de bulten, de ouderdom. Onder de boomkruinen zit een kluwen van takken dat kraakt om het loof omhoog te houden, en de mestkever voelt zich met hen verbonden. Ik ben niet alleen, weet hij.&nbsp;



Sinds kort, nu zijn mestbal na eindeloos tobben een stevig formaat heeft gekregen, is het einde van de wereld zichtbaar geworden. Daar, aan de horizon, lijken het bospad en de lucht elkaar aan te raken. Ze komen samen in een vertrouwd, geborgen beeld, alsof ze bij elkaar horen. Toch is het ook abrupt hoe de horizon het bospad doet leeglopen en alles uitgomt wat de mestkever kent. In de openstaande klare lucht. Het gat waarin niets blijft, waarin wolken en vogels vervliegen.



Zijn peinzen wordt verstoord, want daar stuift de bij opeens. Uit het niets komt hij aangezoemd uit de lege lucht. De bij zweeft bewust zo laag mogelijk om even een praatje te kunnen maken met de mestkever. Het praatje is telkens gelijkaardig. In de lus van herhaling raast de bij de houterige mestkever voorbij.



‘Zo moet dat!’, schatert de bij.



‘Traag of niet, ik ga tenminste door’, zegt de mestkever met zijn ruwe stem. ‘Ik geef niet op.’



Al beseft de mestkever goed genoeg dat ook de drukke bij zelden rust of bij de pakken neer blijft zitten. Het bos kan hem van ver horen aanzoemen. Hij heeft de levenslust van de zon: onmogelijk om zijn alomtegenwoordige bestaan niet op te merken, de lichtvoetige energie die hij uitstraalt. Voor de zwijgzame mestkever ligt dat anders, die moet puffen en zwoegen in zijn tocht. Maar dat geeft niet, vindt de mestkever.&nbsp;



‘En mestkever, waar ga je heen?’ De vleugels van de bij klapperen zo hard dat hij altijd schreeuwt om zichzelf te kunnen verstaan. Voor hem moet de hele wereld luid en overheersend aanvoelen. Misschien dat hij daarom zelden pauzeert, denkt de mestkever, omdat de stilte van miljoenen mijlen ver komt en hem bang maakt. In de volledig ledige stilte vindt de bij geen afleiding, geen houvast meer.&nbsp;



‘Rechtdoor, zoals altijd.’



Door zijn vliegensvlugheid hoort de bij zichzelf amper denken. Het ontroert hem hoe de mestkever langzaam over de harde aarde strompelt, in de enige, eindeloze richting. Het stelt de bij gerust dat niet alles hoeft te razen, te veranderen, te sterven. Sommige dingen blijven. Tot hij weer hoger zal stijgen naar de dromerige holtes in de tijd.



De mestkever ziet de bij een klein eindje boven zijn hoofd zweven. Met zijn stevige harnas is hij benieuwd hoe het is om een fluwelig lichaam te hebben, een lichaam dat je wil aaien en liefkozen. Zo blijft, ook wanneer het ijzig waait, de borst van de bij geborgen, zijn borst vol moed en leven. Want hoewel de mestkever het niet snel zou toegeven, voelt hij warmte in zijn hart zodra hij de klapperende vleugels van de bij hoort, van ver. Zijn meedraaiende metgezel met zijn zacht contrasterende kleuren en zijn doffe, slimme ogen. Met alle vrijheid van de wereld kiest de bij er toch opnieuw voor om deze middag laag bij de mestkever te komen vliegen, heel kort maar, en even te observeren hoe hij nauwgezet zijn mestbal voortduwt. De mestkever vraagt zich af hoe het moet zijn om helemaal niets te weten of te denken, je steeds weer te verwonderen over het barsten van de dageraad, vrij van kopzorgen.



‘Goed, beste mestkever, ik ga dan maar!’ &nbsp;



Nog voor de mestkever kan antwoorden, is de bij al weggevlogen naar luchtige hoogtes. Daarom blijft de mestkever maar zwijgen. Nu de bij verdwenen is, merkt de mestkever weer het twijfelende ruisen van de bomen op. De boomtakken strelen de hemel met moederlijke vingers, om niets te beschadigen. Nu de kalmte is wedergekeerd, worden de vogelstemmen opnieuw hoorbaar met een verbazingwekkende scherpte. Alsof de bosgeluiden weigeren te worden vergeten. ‘Hoor ons, wij zijn er ook nog,’ fluisteren ze. &nbsp;



De mestkever houdt met zijn pootjes een onwrikbare grip in de aarde, want met zijn pootjes op de grond voelt hij zich thuis. De wereld, die nu dichter bij zijn einde komt, leek vroeger nog oneindig groot. Maar al die tijd kon hij zich achter zijn mestbal verschuilen. Ik ben zelf maar klein, beseft hij. Op zijn oude leeftijd heeft de mestkever geen oog meer voor de lucht boven hem. De vogelachtige vrijheid van de lucht kent geen grenzen. Het grenzeloze is onvoorspelbaar en schept elke dag opnieuw een zon. Dan ineens trekken donderende regenwolken over het hemelgewelf of net een stil vlak blauw, daarna verschijnen weer de maanvormen en de sterren. De mestkever strompelt liever gestaag. Stap voor stap duwt hij zijn kleine wereld vooruit. Hier beneden, op het bospad, met daarachter de einder, zijn finale bestemming.  In de schaduw lijkt het pantser van de mestkever matzwart. Eenmaal uit de schaduw, blinken zijn helblauwe randen, zijn hoorns, alsof hij verzonnen is. De kleine, zonnige delen van het bospad beginnen steeds vager te worden. De mestkever tilt moeizaam zijn kop op naar boven, dan naar opzij, langs zijn mestbal heen. De bolle zon is op de horizon gezakt als een ziek dier dat toevlucht zoekt tot de rust van het bos. Achter de horizon zal de zon zo dadelijk wegzakken. Het is de laatste laag van leven. Het is het allerlaatste wat je aanraakt voor je vervliegt naar wie-weet-waar en het opnieuw begint. Af en toe spiekt de mestkever of de horizonlijn er nog steeds is, om helemaal gerust te zijn, maar tot nu toe is ze nog nooit plots weggeweest. Daarom net, denkt hij, kan ze des te meer zomaar eens vervliegen in al het ondenkbare dat er buiten dit rechtlijnige einde bestaat.

De mestkever. Voor de mestkever gaat alles altijd maar voort, zonder dat hij erbij stil staat. Zelfs nu de warmte van juni in de lucht...

Logo	Vincent Hammingh
Kernteam	Iduna Paalman, Thijs Joores, Erwin Hurenkamp, Oumaima Belkhdar
Website	Laurens Besselsen

Ella Meyvisch
Leonie Moreels

de nieuwe zon – nacht

Archief

de nieuwe zon – schemer

De nieuwe zon – zenit

Andere talenten

Ola Enzler

Lena Claessen

Isa van Rooy

Chard van den Berg

Menu

Social

Contact

Credits