Drive

Manchester by the Sea

Rundskop

You Were Never Really Here

Taxi Driver

Vijf essays over films met boze introverten

“I just want to go out and — you know — like really, really do something.”







Introversie hoeft niet uit te monden in eenzaamheid, maar eenzaamheid ligt altijd op de loer.



Je keert je in jezelf, steeds vaker, steeds langer, tot je niets anders kent. Het sociale ongemak groeit. Je maakt een grapje dat niet overkomt, probeert verschillende glimlachjes uit, begint met praten wanneer de ander niet meer op je antwoord wacht.



Een kracht drukt je samen: handen in je zakken, kin op de borst. De wereld voltrekt zich, maar rakelings langs je heen. Je hoort stemmen, kreten. Je ruikt benzine, eten. Je ziet lantaarns, stoplichten, koplampen, maar vaag en vervormd achter de verregende voorruit van je taxi.



Alles wat onzichtbaar blijft, erodeert en brokkelt af tot je een holte voelt waar al het licht uit weglekt. Je had er net zo goed niet kunnen zijn, en je merkt dat er in die holte, in de spleten van het beton, iets ontkiemt en groeit, iets dat wil dat je, koste wat kost, op welke manier ook, bestaat.







In Taxi Driver, een film van Martin Scorsese, speelt Robert de Niro de rol van Travis: een eenzame oorlogsveteraan die last heeft van slapeloosheid en daarom nachtshifts draait als taxichauffeur in de schimmigste wijken van New York. Tijdens zijn pauzes drinkt hij koffie met collega’s die sterke verhalen delen met elkaar. Travis is afgeleid en ongemakkelijk en maakt nooit helemaal deel uit van de groep.



Hij vestigt al zijn hoop op de bloedmooie Betsy (Cybill Shepherd), een vrouw die hij op straat voorbij ziet lopen en achtervolgt. Uiteindelijk hebben ze zelfs twee dates, maar wanneer Travis Betsy meeneemt naar een pornobioscoop wil ze — geheel begrijpelijk — niets meer met hem te maken hebben. Hierna raakt Travis verder vervreemd van de wereld om zich heen en probeert, zonder Betsy, wanhopig grip te krijgen op zijn leven.



Dat begint onschuldig met een gezondere levensstijl — zij het ietwat obsessief — maar begint te ontsporen wanneer hij een sporttas vol wapens koopt. Travis houdt die wapens vervolgens permanent onder zijn kleren paraat, als verlengstukken van zichzelf. Uiteindelijk beslist hij een aanslag te plegen op de presidentskandidaat waar Betsy vrijwilligerswerk voor doet. Het is onduidelijk wat hij hiermee wil bereiken, ik heb het idee dat hij vooral iets wil vernielen, eenderwat, en zich op die manier hoopt te profileren — in het bijzonder voor Betsy, maar eigenlijk voor iedereen.



De beveiliging heeft Travis door en de aanslag wordt in de kiem gesmoord. Hij weet weg te komen en stormt dan maar een bordeel binnen waarvan hij weet dat er minderjarige meisjes geprostitueerd worden, en schiet daar alle pooiers dood.







Van alle films die ik in deze essayreeks besproken heb, is Taxi Driver het meest onbehaaglijk. Dat komt omdat Travis’ daad moreel ontzettend ambigue is. De hoofdpersonages uit Drive en You Were Never Really Here zijn bijvoorbeeld niet minder gewelddadig dan Travis, en hoewel ook dat geweld tenminste voor een deel voortkomt uit een woede of frustratie die niets te maken heeft met waar het zich op richt, wordt het ondubbelzinnig ingezet om onrecht te bestrijden.



Uiteindelijk redt ook Travis door zijn bestorming van het bordeel een meisje uit de kinderprostitutie (en wordt hij zelfs als held gezien), maar alleen omdat zijn aanslag op de presidentskandidaat mislukte. Er is weinig heldhaftigs aan, het is alleen maar woede, alleen maar geweld en daardoor op de meest zuivere (en gruwelijke) manier herkenbaar.



En dan?



Opluchting.



Door het gevoel van herkenning?



Tussen de herkenning en de opluchting gebeurt nog iets anders. Terwijl Travis het bordeel binnenstormt, raast er een woede door mijn lijf die mimetisch is, en toch ontegensprekelijk van mij. Ze maakt me bang en ik schaam me ervoor. Ik wil dat ze verdwijnt en mij met zich meeneemt, maar ik heb me nog nooit zo zeker gevoeld, zo sterk als nu, hier, en ik wil gewoon echt, echt iets doen.



*



We zitten in een kring. Driver, Lee, Jacky, Joe, Travis en ik. Een praatgroep voor boze introverten waar niets meer te zeggen valt. We kijken zijlings naar elkaar. We hebben zacht gesproken, geluisterd, en herkend. Nu staan de anderen op uit hun stoel, voorzichtig, een voor een en met z’n allen tegelijk.



Zonder dat ik het door heb, ben ik ook opgestaan. Ik heb een sportauto gekocht, ben de stad ingetrokken — Leuven, Utrecht, Amsterdam, Den Haag — en mijn pestkoppen te snel af geweest. Ik heb me breed gemaakt en de docent die me zo laag inschatte neergeslagen in de lift. Ik heb de deur ingetrapt van de klasgenoot die me nooit zag staan. Ik heb een hamer gekocht en de hersens ingeslagen van de psychiater die dacht dat ze me door had. Ik ben een flatgebouw binnengestormd en heb iedereen die me alleen liet staan op de speelplaats neergeschoten. Ik ben buiten adem, mijn hart gaat tekeer, ik voel het bloed van mijn vingers druipen, de pillen die me langzaam uitdoven.



Ik klap mijn laptop dicht en blijf nog even in het donker zitten. Huilerig, uitgedroogd, uitgeput.



En dan?



Ik doe het licht aan. Er zit geen schotwond in mijn buik. Er zijn geen handen die me ruw in de boeien slaan. Ik kijk naar mijn eigen handen en zie een klein korstje bloed, van de winterkou die mijn huid heeft uitgedroogd. Ik roep mijn hond bij me en loop een laatste rondje door de buurt. Ik trek mijn schouders op bij de auto die me geen voorrang geeft bij het zebrapad. Ik poets mijn tanden, kruip in bed en val in slaap. Een onrustige, maar niet onvredige slaap.

“I just want to go out and —you know — like really,really do something.” Introversie hoeft niet uit te monden in eenzaamheid, maar eenzaamheid ligt...

“It’s okay, Joe. It’s okay.”







Wat ziet het naamloze hoofdpersonage van <a href="https://www.vuurland.nu/post/drive">Drive</a> in Irene? Wat is het in haar waar hij uiteindelijk verliefd op wordt?



Wat ziet Jacky, het hoofdpersonage van <a href="https://www.vuurland.nu/post/rundskop" data-type="URL" data-id="https://www.vuurland.nu/post/rundskop">Rundskop</a>, in Lucia? Waarom onderhoudt hij een plakboek met alles wat hij over haar kan vinden?



Over Irene weten we niets, behalve dat ze een alleenstaande moeder is, een zachte persoonlijkheid heeft, en af en toe op stap gaat met een vriendin.



Over Lucia weten we niets, behalve dat ze eigenaar is van een parfumerie, en in het weekend gaat feesten met vrienden.



Dat we zo weinig weten, komt ook doordat de hoofdpersonages weinig moeite doen om meer te weten te komen. Wat me doet afvragen of het er überhaupt toe doet wie ze precies voor zich hebben.



*



In mijn late tienerjaren werd ik om de haverklap verliefd. Ik heb me altijd verwonderd over hoe een afwijzing zo snel afgelost kon worden door de volgende verliefdheid. Misschien was dat mogelijk omdat mijn verliefdheid niets te maken had met de persoon op wie hij gericht was, en alles met de alleen in blinde hoop gebedde overtuiging dat ik in haar zou vinden wat ik nodig had.



Wat was dat dan?



Ik voelde me in die tijd eenzaam, gefrustreerd en in de war en mijn ouders trokken zich terug. Dat was een vorm van zorg — ze lieten me los zodat ik volwassen kon worden — maar niet het soort zorg waarop ik tot die tijd als vanzelfsprekend beroep had gedaan, en dat ik obsessief terugzocht in de meisjes op wie ik verliefd werd.



Wat zocht ik precies?



De onvoorwaardelijk gespreide armen van de maagd Maria, waarin je veilig bent en niets meer hoeft, ogen zonder oordeel die je zien zoals je bent, een stem die fluistert dat alles goed komt.







Ik kan nog wel tien andere films opnoemen waarin deze trope opspeelt (Baby Driver van Edgar Wright bijvoorbeeld, waar het moederloze hoofdpersonage verliefd wordt op de restaurantbediende die hem aan zijn moeder doet denken en de belofte is van een zorgeloos bestaan), maar ik moet ook denken aan romans als Knielen op een bed violen van Jan Siebelink en Het hout van Jeroen Brouwers, waarin de vrouwen uit niets meer bestaan dan het contrast dat hun bloemetjesjurk en joi de vivre vormt met de getormenteerde, mannelijke protagonist.



Ik geloof dat hier meer speelt dan de desinteresse van een male gaze. Dat we weinig weten over de vrouwelijke personages is cruciaal voor de geloofwaardigheid van het narratief. Hoe meer ik van mijn moeders kwetsuren weet, hoe minder vanzelfsprekend ik beroep kan doen op haar zorg. Daarbij zijn sommige armen zo gehavend, dat het onmogelijk is ze te spreiden.



*



You Were Never Really Here, een film van Lynne Ramsay, is veruit de meest zelfbewuste in dit genre. Joaquin Phoenix speelt de rol van Joe: een getraumatiseerde, suïcidale oorlogsveteraan die als huurling jonge meisjes bevrijdt uit de kinderprostitutie. Tussen klussen door zorgt hij voor zijn dementerende moeder.



In een scène aan het begin van de film wil Joe zich voor een rijdende metro laten vallen. Op de achtergrond staat een vrouw die ziet dat hij op de rand van het perron staat en langzaam naar voren leunt, maar ze grijpt niet in. Waarom weten we niet (waarom ik me dat afvraag, zegt iets over het verwachtingspatroon dat de andere films hebben gecreëerd), maar de vermoeide ogen, de glazige blik en de blauwe plek op haar opgezwollen wang zullen er ongetwijfeld voor iets tussen zitten. Joe bedenkt zich op het laatste moment.



*



In rest van de film ontwikkelt Joe een ontroerende zielsverwantschap met Nina Votto (Ekaterina Samsonov), een minderjarig meisje dat hij moet redden uit een bordeel. Dat doet hij in opdracht van haar vader, senator Votto, een prominent politicus. Wat Joe op dat moment nog niet weet, is dat zijn opdrachtgever deel uitmaakt van een groep politici die onderling hun dochters prostitueert.



Het is absoluut niet zo dat Nina Joe meteen vertrouwt. In eerste instantie gaat ze ervan uit dat ze zich aan hem moet prostitueren. Wat hen uiteindelijk bij elkaar brengt is dat ze juist niets van elkaar verwachten en elkaar in zekere zin niet nodig hebben.



In welke zin?



Wanneer Joe Nina gevonden heeft, raakt hij haar weer kwijt aan een groep gewapende mannen. Hij vindt haar later terug in het huis van gouverneur Williams, een van de politici. Voordat Joe er is, heeft Nina eigenhandig de keel van de gouverneur doorgesneden.



Hun band ontstijgt — in beide richtingen — het slachtoffer-redder narratief en wat overblijft is een gelijkenis.



Een gelijkenis waarin?



Gehavende kinderen op zoek naar een moeder die ze nergens zullen vinden, ook niet in elkaar. (En dat weten ze.)







In de slotscène zitten Joe en Nina tegenover elkaar in een lunchroom. Nina is in veiligheid maar kan eigenlijk nergens heen, en in een wraakactie van de politici waar Nina slachtoffer van was, is Joe’s huis vernield en zijn moeder — de enige met wie hij een hechte band had — vermoord.



‘Where are we going?’ vraagt Nina. ‘Wherever you want. Where do you want to go?’ vraagt Joe. ‘I don&#8217;t know.’ ‘I don&#8217;t know either.’



Na een ongemakkelijke stilte loopt Nina weg. Joe valt in slaap en droomt dat hij zich ter plekke neerschiet. In de droom is er niemand die het opmerkt. De bediende legt de rekening bij Joe’s tafeltje neer alsof het niet bedekt is met bloed.



Nina komt terug — ze was misschien even naar het toilet — en maakt Joe wakker. Op dat moment verandert er iets. De sfeer ontspant, het ongemak ebt weg.



‘Let’s go. It’s a beautiful day,’ zegt Nina. ‘It is a beautiful day,’ zegt Joe.



Maar wat gaan ze doen? Hun band houdt op waar hij begint: hun trauma’s verbinden en houden ze op hetzelfde moment in een wurggreep. Maar ze voelen zich allebei — voor het eerst — gezien in de blik van de ander, die niet begeert, projecteert, toe-eigent of opoffert, maar herkent. Als het niet alles oplost, is het mogelijk wel voldoende — nipt voldoende — om verder te willen leven. Dat is al best wat.

Dit stuk bevat beschrijvingen van zelfmoordscènes

“It’s okay, Joe.It’s okay.” Wat ziet het naamloze hoofdpersonage van Drive in Irene? Wat is het in haar waar hij uiteindelijk verliefd op wordt? Wat...

“…omdat alles daar is blijven steken. Daar, diep in de velden, onder de bomen en de bladeren, voor jaren en jaren.”







Kijk hoe hij daar staat: hoofd naar de grond gericht, frons in zijn gezicht gebeiteld, schouders naar voren en een beetje in elkaar gedeukt. Zijn armen hangen langs zijn lichaam — niet slapjes, maar alsof stalen spijlen ze op hun plek houden.



Een spanning houdt hem, of iets in hem, in toom. Zijn lichaam staat op springen, maar probeert zich tegelijkertijd met alle kracht voor dat openbarsten te behoeden.



*



De spanning die zich, vanuit mijn buik, in rechte lijnen door mijn lichaam uitstrekt en me belemmert vrij te bewegen.



Het trillen van mijn handen, waardoor het nauwelijks lukt de koffie naar mijn mond te brengen en ik vergeet wat ik wilde zeggen.



Mijn ademhaling die zo kort en onregelmatig is, dat ik mijn gedachten niet kan ordenen.



Het lijkt soms alsof mijn lichaam me losrukt uit de ruimte en met geweld in een cocon wikkelt waar alleen die spanning is, alleen dat trillen en alleen dat ongelukkig ademhalen.



*



Matthias Schoenaerts speelt in Rundskop, een film van Michaël R. Roskam, de rol van Jacky: een jonge veeboer die handelt in illegale hormonen om koeien mee op te pompen. De politie, die onderzoek doet naar de hormonenmaffia waar Jacky in verkeert, geeft hem de bijnaam ‘Rundskop’. Dat is niet voor niets: kijk naar de hals die verdwijnt in zijn brede schouders, de dikke neus, de strakgespannen spieren in zijn benen en armen. Bovendien bulkt hij net als het vee dat hij houdt letterlijk van de testosteron. Die spuit hij bij zichzelf in — op doktersadvies — sinds een verstandelijk beperkte jongen hem als kind met een steen castreerde.



Het is duidelijk dat Jacky meer hormonen inspuit dan nodig (als het doktersadvies al niet lang en breed verlopen is). Ter compensatie van de mannelijkheid die hij als kind verloren zou hebben — de belangrijkste vraag die zijn moeder na het ongeluk heeft is: ‘Wordt hij nu een homo?’ — heeft hij een kunstmatige, karikaturale mannelijkheid om zich heen gebouwd.



Jacky is verliefd op Lucia (Jeanne Dandoy), maar het lukt hem niet op een normale manier contact met haar te maken. Hij is zo horkerig, zo stug. Zijn kaken zo stijf op elkaar dat zijn lippen geen aardig woord meer kunnen vormen; zijn van de steroïden opgezwollen oogleden verdrukken een zachtheid die alleen, en nog net, in zijn waterige ogen waarneembaar is.



*



Waar het lichaam van Jacky groot, gespierd, intimiderend is, is dat van mij slank en fragiel. Waar Jacky zich vetmest, heb ik moeite met voldoende eten. Toch zie ik, als ik naar Jacky kijk, iets van mezelf. In onze lichamen heerst een spanning die ons belemmert.



Wat is die spanning?



De angst niet goed genoeg te zijn — een angst zo krachtig dat het een overtuiging is — die samenvalt met de angst niet mannelijk genoeg te zijn.



En de belemmering?



De spanning belemmert kwetsbaarheid, en het lichaam bewaart vervolgens wat in die kwetsbaarheid aan de oppervlakte had moeten verschijnen. Daar fermenteert wat ongezegd is gebleven, tot het verhardt en een alternatieve weg naar buiten vindt (want het móet naar buiten): bruut geweld.



In zijn laatste poging met Lucia contact te maken, weet Jacky niet beter dan haar deur in te trappen.



*



Hoe vaak ben ik niet voor homo of janet uitgescholden, of zelfs voor vrouw aangezien (‘Zo, ik wist eventjes niet of je een mannetje of een vrouwtje was’). Wat ik daaraan overhoud is een gevoel niet mannelijk genoeg te zijn, maar dat is iets anders dan een intrinsiek verlangen om mannelijker te zijn. Als twaalfjarige werd ik bang van het haar dat plots overal op mijn lichaam groeide. Ik ben me gaan schamen voor mijn slanke postuur, maar heb nooit breed willen zijn. In het bijzijn van haantjes voel ik me tekortschieten, zonder te verlangen zoals hen te zijn.



Ik heb ook nog nooit een deur ingetrapt. Wat ik van mezelf in Jacky zie, is een schrikbeeld. Het lukt me niet om mij mannelijker voor te doen dan ik ben, maar dat is ook omdat het niet hoeft: voor de mensen die me dierbaar zijn — die geduldig hebben gewacht tot de spanning kneedbaar werd — volstaan minder masochistische vormen van man-zijn.



Jacky groeit op in een bikkelharde omgeving waar een dierlijke mannelijkheid de maatstaf is. Het is de vraag of Jacky wél een intrinsiek verlangen naar mannelijkheid heeft, of ook alleen een angst van zijn omgeving heeft geïnternaliseerd. Wat als hij een gevoel van eigenwaarde had kunnen ontwikkelen die niet met bruutheid opgeëist hoefde worden? Wat is het in hem dat fermenteerde tot geweld? Wat is het waar we alleen in zijn zachte, waterige ogen een spoor van zien? Wat stoot hij af door uit te zetten?



‘Er klopt iets niet,’ zegt Jacky telkens, ‘er klopt iets niet.’ Maar wat er niet klopt, daar kunnen we alleen naar gissen. Er is niemand die het hem vraagt.

“…omdat alles daar is blijven steken.Daar, diep in de velden,onder de bomen en de bladeren,voor jaren en jaren.” Kijk hoe hij daar staat: hoofd naar...

“What the fuck are you looking at me for?”







In het naamloze hoofdpersonage van <a href="https://www.vuurland.nu/post/drive" data-type="URL" data-id="https://www.vuurland.nu/post/drive">Drive</a> zie ik een vorm van introversie waarvan ik zou willen dat ze de mijne was. Zijn schuwheid is niet ongemakkelijk maar mysterieus, zijn stem niet onverstaanbaar maar van een erotische schorheid die een stilte afdwingt waarin ze altijd gehoord wordt. Een introverte zelfzekerheid. Wat je noemt: cool.



Maar dan heb je ook het hoofdpersonage van Manchester by the Sea (een film van Kenneth Lonergan): Lee Chandler (Casey Affleck) is stug, in zichzelf gekeerd, zwijgzaam zonder meer. En weemoedig.



Wat is weemoed?



De wil om te verdwijnen, maar zonder het willen. Je overgeven aan stilletjes weggevaagd worden. Een langzame, terugtrekkende beweging die je zelf niet maakt.&nbsp;



Ik kan mijn weemoed en introversie soms moeilijk uiteen houden (maar misschien hoeft dat niet). Introversie zou een symptoom van weemoed kunnen zijn, maar mijn weemoed ook de vereeuwiging van mijn introversie. Beide zetten je op een afstand van de wereld en beide willen die afstand opheffen, maar waar introversie dat in het ideale geval bereikt door hem te overbruggen, wil weemoed je wegvagen zodat er geen twee punten meer zijn waartussen een kloof kan bestaan.



*



Lee Chandler is een gescheiden dertiger die een tamelijk onzichtbaar leven leidt als conciërge in Quincy, een buitenwijk van Boston. Behalve zijn baan is er niets dat hem met deze plaats bindt: zijn familie woont in Manchester-by-the-Sea, een dorp van net vijfduizend inwoners op een paar uur rijden.



Tot voor kort speelde ook Lee’s leven zich in Manchester af. Hij vlucht naar Quincy nadat zijn kinderen omkomen in een huisbrand en zijn vrouw Randi (Michelle Williams) hem niet meer wil zien. De oorzaak van de brand was een slordigheid van Lee: straalbezopen vergat hij het scherm voor de houtkachel te plaatsen en vertrok, terwijl zijn gezin sliep, naar de nachtwinkel voor een nieuwe voorraad bier. In zijn afwezigheid vatte het huis vlam.



Wanneer Lee’s broer Joe (Kyle Chandler) aan een hartziekte overlijdt en diens tienerzoon Patrick (Lucas Hedges) onder de voogdij van Lee komt te staan, keert hij voor het eerst terug. Dat is niet alleen pijnlijk door de herinneringen die Manchester bij hem oproept, maar ook omdat de inwoners van het kleine dorp hem en de brand niet vergeten zijn. Overal waar Lee komt, wordt hij nagekeken: ‘Lee Chandler? Is that the Lee Chandler?’







Wat me fascineert is de manier waarop de weemoedige Lee reageert op mensen die hem nastaren. Wanneer hij opmerkt dat twee zakenmannen in de kroeg over hem praten, stapt hij naar ze toe en mept ze in elkaar. Wanneer hij een woordenwisseling heeft met zijn neef en een voorbijganger roept: ‘Great parenting!’ moet zijn neef hem tegenhouden om de man niet op zijn gezicht te timmeren.



Als ik met mijn hond wandel, is mijn grootste angst dat iemand op straat wat van me vindt. Ik word angstig als iemand, ook al is het maar kort, naar me kijkt. De straat is als het speelplein, waar je nooit weet of iemand je vriend wil zijn of erop uit is je te vernederen. De veilige keuze is om een vijandige blik te veronderstellen en je uit voorzorg af te wenden. Als ik iemand dreig te kruisen, steek ik over — tenminste, als aan de overkant niemand loopt. Het liefst zou ik helemaal verdwijnen.



En toch kan ik, net als Lee, op hetzelfde moment een intense woede voelen. Waarom wil ik enerzijds in lucht opgaan, en moet ik anderzijds de neiging onderdrukken om iedereen die even naar me kijkt op z’n gezicht te slaan?



Mijn therapeut zegt dat je liever liefde of haat moet willen ontvangen dan onverschilligheid. Niets is erger dan onverschilligheid. Maar weemoed ís onverschilligheid en ze wil die onverschilligheid ook terugkrijgen, wat zoveel betekent als: niets terugkrijgen. Als iemand je nakijkt, wat van je vindt, is dat een confronterende herinnering aan het feit dat je er nog bent, een boodschap aan de weemoed dat hij nog niet in zijn missie is geslaagd. Dat maakt je kwaad.



Maar woede is een emotie die weemoed niet kan tolereren. Ze heft de onverschilligheid op die aan de basis van de weemoed ligt, en daarmee — voor zolang ze duurt — de weemoed zelf. Door boos te worden neem ik ruimte in die mijn weemoed juist wil opgeven.







Anders dan bij Lee, vindt die boosheid niet een weg naar buiten (tenminste, niet meteen). Ik kom uit een conflictvermijdende familie, die liever wegduikt dan vecht, die dat ook de nobele keuze vindt. Dat komt de weemoed goed van pas. Hij doet aanspraak op mijn lafheid, die zich vermomt als moreel compas, en houdt de strak gespannen vuist verborgen in de diepe zakken van mijn winterjas. ‘Later,’ zegt de weemoed, ‘later komt je moment.’



En komt dat moment?



Altijd thuis, altijd met de deuren dicht.



Hoe ziet het eruit?&nbsp;



Het stukslaan van een spiegel, een kopstoot tegen de badkamerwand.



*



Maar ook het geweld van de minder conflictvermijdende Lee weet weemoed zich uiteindelijk toe te eigenen. Tegen het einde van de film zit Lee aan de bar in een kroeg. Wanneer hij zich omdraait om op te staan, stoot iemand hem per ongeluk aan. Er lijkt niet zoveel aan de hand. De man biedt zijn excuses aan, en Lee aanvaardt ze. Twee tellen later slaat Lee hem met de vuist in zijn gezicht en nog twee tellen later wordt Lee door vijf woeste mannen omsingeld en neergeduwd.



Anders dan Lee’s eerdere erupties van geweld, komt deze op mij over als een vorm van zelfdestructie. Alsof hij alleen het gevecht opent om zelf in elkaar geramd te worden.



Je geeft iemand een klap en er vormt zich een kring om je heen. Voor het eerst maak je ergens deel van uit. Je vijanden eren je door je met hun laarzen te vertrappelen. Elke schop die je voelt is tegelijk de pijnlijke herinnering dat je er nog bent, en de belofte, of tenminste een token van hoop, dat er een schop zal volgen die je niet meer voelt.



Je vecht pas terug wanneer ze dreigen te stoppen.

“What the fuck are you looking at me for?” In het naamloze hoofdpersonage van Drive zie ik een vorm van introversie waarvan ik zou willen...

“Plain jane boring, just like you asked for — but, I dropped in 3000 horses on the inside. She is gonna fly.”







Er is een lijst met films ontstaan. Hij bevindt zich net over de helft van mijn notitieboek en bestaat daar geïsoleerd, omringd door verder ongerelateerde ideeën en mijmeringen. Bovenaan het lijstje staat: films met boze introverten.



Waarom?



Mijn introverte persoonlijkheid wordt doorgaans op twee manieren benaderd.



Ten eerste: stille wateren, diepe gronden.



Als collega’s tijdens een vergadering aan mij vragen: ‘Wat vind jij hier nu van?’ dan is dat omdat ze onder mijn stille wateren een briljant idee verwachten dat alleen daar had kunnen ontstaan.



In beoordelingen die ik tijdens mijn studie ontvang, omschrijven docenten mij als een fijne, rustige aanwezigheid.



Een meisje dat ik ontmoet op een festival, zegt op dag drie: ‘Laurens is de stabiele factor in mijn leven.’



Ten tweede: een gebrek aan mannelijkheid.



Klasgenoten B. en M. noemen mij meermaals per dag een janet.



Klasgenoot A. verbaast zich erover dat ik mij bezighoud met Formule 1. Ze zegt: ‘Ik dacht dat Laurens alleen wijvenhobby’s had.’ (Die obsessie met Formule 1 is er nog steeds en ik hou hem voor de meeste mensen geheim. Het is een onverwachts mannelijke eigenschap, die conflicteert met verder overwegend feminiene trekken).&nbsp;



Het weinige dat ik over mijn lippen krijg — of, vroeger vaker dan nu, de onmogelijkheid iets over mijn lippen te krijgen — belooft oftewel een rijkdom die nog aan de oppervlakte moet verschijnen, of een abnormaliteit die uit niets anders bestaat dan wat aan de oppervlakte ligt.



Maar nooit heeft iemand gezegd: je bent zo stil, volgens mij ben je woest.







In Drive, geregisseerd door Nicolas Winding Refn, speelt Ryan Gosling een naamloze stuntman — laten we hem voor het gemak Driver noemen —&nbsp; in Hollywood, die bijklust als getaway driver.



Driver — een stoere, kundige coureur die tegelijk zacht, schuw en zorgzaam is — ontwikkelt een band met zijn buurvrouw Irene (Carey Mulligan) en haar zoon Benicio. Irene’s echtgenoot, Standard (Oscar Isaac), bevindt zich op dat moment in de gevangenis. Driver helpt Irene in het huishouden en vermaakt Benicio wanneer het voor Irene te veel is.



Wanneer Standard uit de gevangenis komt, blijkt dat hij daar een schuld heeft opgebouwd bij een criminele bende. Omdat het hem niet lukt die schuld af te betalen en zijn schuldeisers dreigen Irene en Benicio iets aan te doen, biedt Driver zijn diensten als vluchtautochauffeur aan om Standards schuld af te lossen.



De overval die ze vervolgens samen voor de schuldeisers moeten plegen gaat mis: Standard wordt neergeschoten en nu lopen niet alleen Irene en Benicio gevaar, maar ook Driver zelf.







Wat volgt is een afgrijselijke scène die me in het bijzonder bijstaat. Driver en Irene staan in de lift van hun appartementencomplex samen met een voor hun onbekende man. Driver merkt op dat hij een wapen in zijn borstzak heeft en vertrouwt het niet. Na Irene impulsief een kus te geven, het zou zijn laatste kans kunnen zijn, kaatst hij de aanval terug die de onbekende man op hem opent.



Het geweld dat Driver daarbij gebruikt is buitenproportioneel en het contrast met de zachtheid waarmee hij Irene net daarvoor kust kan niet groter zijn. Wanneer zijn tegenstander al lang en breed bewusteloos op de vloer van de lift ligt, het zilverwitte bomberjack van Driver rijkelijk besmeurd met zijn bloed, trapt Driver nog vele malen na, en elke trap is harder dan de vorige. Een woede neemt bezit van hem die er met elke trap angstaanjagender uitziet, je hoort tand na tand, bot na bot breken. Irene deinst geschokt achteruit terwijl Driver een laatste keer zijn laars uitsmeert over het onherkenbare, dode gelaat van zijn tegenstander. Daarna draait hij zich naar haar om, en op zijn trillende gezicht heeft woede plaatsgemaakt voor iets anders.



Wat anders?



Schaamte, verdriet, verraad.



Hoezo verraad?



Alsof hij iets in zichzelf heeft laten zien wat er niet had mogen zijn.&nbsp;



Het was anders geweest als hij koelbloedig de man in de lift onschadelijk had gemaakt. Dat was verklaarbaar geweest, akelig maar niet verontrustend.



Het kan dat hij alleen begaan is met de onschuldige Irene en Benicio wiens veiligheid op het spel staat. Dan is de schaamte slechts voor het gebrek aan beheersing waar hij zich de rest van de film meester in toonde. Maar ik heb het idee dat er hem een veel basalere woede ontvallen is, die niet draait om de veiligheid van Irene en Benicio, maar om zijn eigen bestaansrecht.







Irene deinst geschokt achteruit. En ik?



Ik span op, ik moet huilen, en ik ben geschokt, zeker, maar niet door het geweld zelf. Waar ik van schrik is de vertedering die ik voel voor Driver, die van het ene op het andere moment een bloeddorstig monster geworden is; waar ik van schrik is het gevoel van herkenning, mijn eigen woede die ik in de zijne terugzie. Soms als ik over straat loop wil ik de eerste de beste die ik tegenkom doodslaan op de stoep.



We draaien ons sámen om naar Irene, beschaamd en verdrietig omdat we iets in onszelf verraden hebben wat we nu niet meer kunnen ontkennen.







Ik moet aan schaamte, verdriet en verraad nog iets anders toevoegen: opluchting. Die opluchting is alleen van mij, als kijker — op het gezicht van Driver kan ik haar niet vinden.



Opluchting, waarover?



Over een tegenstelling die mij voor het eerst voorkomt als een twee-eenheid.

“Plain jane boring, just like you asked for— but, I dropped in 3000 horses on the inside.She is gonna fly.” Er is een lijst met...

Logo	Vincent Hammingh
Kernteam	Iduna Paalman, Thijs Joores, Erwin Hurenkamp, Oumaima Belkhdar
Website	Laurens Besselsen

Laurens Besselsen

Stukken geschreven door Laurens Besselsen

Taxi Driver

You Were Never Really Here

Rundskop

Manchester by the Sea

Drive

Boeken voor de eeuwigheid

The Portrait of a Lady

The Heart is a Lonely Hunter

As I Lay Dying

The Story of a New Name

De verhalen die we onszelf vertellen

Menu

Social

Contact

Credits