Magdalena reist met haar kleine zusje in een koets door de zwarte nacht. Hun moeder is aan de gruwelijke pest gestorven en nu moeten ze…
Pestbloemen is het eerste vertaalde boek van uitgeverij Blauw Gras, en ik moet zeggen dat het best bijzonder is om een van de eerste uitgaves van zo’n jonge uitgeverij te lezen. En het is nog een mooie uitgave ook: een fijne hardcover met een intrigerend omslag, dat ook nog eens glittert. Daarnaast zitten er ook nog een paar prachtige illustraties in die het boek nog een beetje extra tot leven laten komen.
Het verhaal zelf speelt zich af in het jaar 1710 en gaat over twee zusjes, Magdalena en Ebba, die door hun vader uit Stockholm naar hun tante wordt gestuurd nadat hun moeder aan de pest is overleden. Hun tante woont in een kasteel, waar de meisjes eerst worden opgesloten in hun kamer, bij wijze van quarantaine. De tante heeft veel weg van een kwaadaardige stiefmoeder zoals je die tegenkomt in de sprookjes: ze is strenggelovig en lijkt de meisjes uit pure haat voor haar zus te willen straffen voor iets waar ze niets aan kunnen doen.
Ook is er de geheimzinnige Axel, een ziekelijke jongen die niet uit zijn kamer mag komen, maar natuurlijk komt Magdalena op een gegeven moment in hem in aanraking. Daar in dat kasteel leert Magdalena meer over haar verleden, wat haar leven en de relatie met haar zusje op z’n kop zet. Ondanks dat het verhaal veel weg heeft van een sprookje – kasteel, grote boze tante – is het een heel echt verhaal, met serieuze thema’s: godsdienst, machtsmisbruik en pandemieën, maar ook de betekenis van familiebanden, vader- en moederschap.
Kortom: Pestbloemen is een mooi en rijk verhaal, dat ik met veel plezier heb gelezen. Op naar het volgende Blauw Gras-boek.
De omslag van Pestbloemen ziet er behoorlijk naargeestig uit door de drie huiveringwekkende vogelmaskers, dus ik was op het ergste voorbereid toen ik aan mijn leessessie begon. Dat was maar goed ook, want Mats Strandberg schuwt gruwelijkheden zeker niet in dit jeugdboek. Dat begint al met het overlijden van Magdalena’s moeder aan de pest nadat de geneesheren haar tevergeefs gemarteld hebben om de builen weg te krijgen. Wat moeten mensen vroeger – dit verhaal speelt zich af in 1710 – ver zijn gegaan om zo’n raadselachtige ziekte als de pest uit te bannen.
Het zoeken naar de verklaring van de pest ging eveneens ver, zoals ook in onze tijd onverklaarbaarheden of gebeurtenissen die onrechtvaardig voelen met de meest gekke theorieën toch worden ‘uitgelegd’. Religie is een van de manieren om het leven te verklaren, en Strandberg laat zien dat het gevaarlijk kan zijn wanneer men diens eigen morele kompas terzijde legt omwille van wat er in een historisch boek geschreven staat. Magdalena komt er in de loop van het verhaal achter, en daarmee ook de lezer, dat het leven altijd ingewikkelder in elkaar zit dan een dogma doet vermoeden. Maar dat het uiteindelijk ook gewoon heel simpel is: wat je voelt is goed. Een zus is iemand die als een zus voelt, en een vader is iemand die je in de armen wilt vallen als je hem al een tijd niet gezien hebt en van alles hebt meegemaakt.
En nu ik het boek uitheb zie ik pas de liefdevolle items op het omslag staan: een warmwitte maan, een nachtviolier, en nog een.
Denk aan De geheime tuin van Frances Hodgson Burnett, het landhuis waar de Narnia-kinderen van C.S. Lewis naar toe werden gestuurd of de duistere wereld waarin Heksenkind van Monica Flurong zich afspeelt; ja, Pestbloemen van Mats Strandberg doet me denken aan de jeugdliteratuur uit mijn kindertijd.
We worden meegenomen naar het door de pest geteisterde Stockholm van de achttiende eeuw. Uit angst voor de ziekte worden de zusjes Magdalena en Ebba door hun vader naar kasteel Svartdamm gestuurd waar de kille en strenggelovige tante Katarina woont. De opsluiting van de kinderen voor een langdurige quarantaine doet al snel denken aan de lockdowns in de coronapandemie en voelen dan ook huiveringwekkend herkenbaar.
Doorheen het hele boek voel je een mystieke dreiging. Is het niet de pest, dan is het wel de schijnheilige tante, het strenge Godsoordeel, de mogelijke openbaring van zondige familiegeheimen of de aanwezigheid van dominee Wallius, die zijn macht misbruikt om ‘nepnieuws’ en vijandigheid te verspreiden.
Strandberg weet het verhaal slim op te bouwen. Met kleine details die een voorbode zijn voor wat later gaat komen en echte historische verwijzingen weet hij het tijdsbeeld en de spanning goed neer te zetten, wat leidt tot een interessant en onverwacht plot.
Het boek is prachtig maar gering geïllustreerd door Elin Sandström. Wat mij betreft hadden de drie paginavullende illustraties er tien mogen zijn. Ook de lichte feministische inslag – Magdalena verlangt naar een boek van de eerste vrouwelijke Zweedse schrijfster Sophia Brenner, waarin ‘behalve lichamelijke verschillen geen verschillen tussen mannen en vrouwen’ worden geconstateerd – had wat mij betreft meer aanwezig mogen zijn.
Dit boek met thema’s als klassenverschil, zusterliefde, geloof en vriendschap, is zeker een aanrader, al blijft de vraag hangen of ik na ijzersterke bestaande jeugdliteratuur met vergelijkbare thema’s in Pestbloemen echt iets nieuws heb gelezen.
De gotiek lijkt een comeback te maken. Wednesday, de prettig-duistere coming-of-age fantasyserie geproduceerd door Tim Burton, was een van de grootste Netflixhits van de afgelopen tijd. Young-adultauteur Moïra Fowley debuteerde een tijdje terug voor volwassenen met een heerlijke bundel horrorverhalen. Terwijl ik deze leeservaring tik, draag ik een populair parfum dat iemand op het internet omschreef als ‘fruity, but like how Edgar Allen Poe would think about fruit.’
En nu is Pestbloemen naar het Nederlands vertaald. Het is 1710 en in Stockholm heerst de pest. Nadat hun moeder overlijdt, worden de vijftienjarige Magdalena en haar zusje ondergebracht in het afgelegen kasteel van hun tante. Die tante is uiteraard boosaardig, en hoewel Magdalena van haar vader de opdracht heeft gekregen gehoorzaam te zijn, zijn haar nieuwsgierigheid en rechtvaardigheidsgevoel daar eigenlijk te sterk voor. Wat volgt is een sfeervol en spannend verhaal, hier en daar voorzien van prachtige (en bevreemdende) tekeningen van Elin Sandström.
Pestbloemen rakelde bij mij herinneringen op aan de fijnste boeken uit mijn jeugd, en tijdens het lezen voelde ik me soms weer het kind dat ik toen was. Ook de vormgeving is perfect: de kleur en textuur van het papier droegen net zo goed bij aan mijn leesnostalgie. Het is een boek dat vertrouwd voelt, maar in het prettige tempo en de thema’s waar het aan raakt, ook een boek van nu.